CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Bankaya Cîhanê: Têkoşîna li dijî newekheviyê kêm bûye  

  Li gor rapora ji aliyê Bankaya Cîhanê ve hat weşandin, leza reformên bi armanca kêmkirina newekheviya zayendî, sala 2022’yan pir ketiye û hatiye ser asta herî kêm a 20 salên dawîn.
• Li Inglistanê hêjmara kesên li kolanan dimînin sedî 26 zêde bûye 

  Hate ragihandin ku di sala 2022’an de li Inglistanê hejmara bêmalan ji sedî 26 zêde bûye.
• Êş û azarên dayika wî kir ku bibe hekîm 

  Ciwanê Mexmûrî Salih Kara, êş û azarên dayika wî kişandî kir ku bi hewldan û derfetên xwe bibe hekîmek û ji giha dermên ji bo nexweşan çêbike.
• Ekosîstema dinyayê li ber hilweşandinê ye 

  Zanyaran li ser serdema Perm-Trîyasîkê lêkolîn kirin û diyar kirin kêmbûna biyolojîk wê rê li ber hilweşandina ekosîstemê veke.
• Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanî: Rewşa li herêma Şoreşa Rojava 

  Kurdî û zimanên din ên di dema rejîma Baasê de bûn qurbanê siyaseta şoven, bi Şoreşa Rojava re ji nû ve zindî bûn. Şoreşê kir ku her kes karibe bi rengekî azad zimanê xwe hîn bibe, dîroka zimanê xwe lêkolîn bike.
• KNK: Roja cîhanî ya 'zimanê dayikê' pîroz be 

  "Ji bo me ziman ne tenê navgîna peywendiya di navbera kesan de ye, belku nasname û hebûna me ye jî. Parastina ziman erka me ye, werin bi hev re xizmetê jê re bikin û bighînin astên herî bilind."
• Heta sala 2150’yê wê behr 1.4 metre rabibin 

  Pêşbîniya lêkolîneran ew e ku heke germahî bi vî awayî zêde bibe, asta kûreyî ya behran, heta sala 2150’yê wê 1.4 metre rabibe.
• Komîteya Ekolojiyê ya KCK'ê: Em bang dikin ku di asta herî bilind de piştevanî bê kirin 

  Komîteya Ekolojiyê ya KCK'ê got, "Roj ew roj e ku di asta herî bilind de piştevanî bê kirin. Bêyî ku ji rejîma faşîst hêvî bikin, em piştevaniya civakî mezin bikin."
• Polîtîkayên şer ên Erdogan gel birçî kir 

  Desthilatdariya AKP-MHP'ê ku derfetên Tirkiyeyê hemû li şer xerc kir, gel birçî hişt. Ji ber krîza aboriyê û xizaniyê mirov li ser sergo li xwarinê digerin.
• Li Kirmaşanê erd hejiya 

  Li bajarokê Qesrêşîrîn a Kirmaşan a Rojhilatê Kurdistanê bi pileya 4,7 erd hejiya. Li gorî agahiyan 4 kes birîndar bûne.
• Li Dêrsimê qirkirina heywanên kovî hate şermezarkirin 

  Platforma Ked û Demokrasiyê ya Dêrsimê diyar kir li ser navê ‘nêçîrê’ heywanên kovî tên kuştin û qirkirina heywanên kovî şermezar kir.
• AKP li peravên Gola Wanê amadekariyê ji bo rantê dike 

  Tê gotin, rejîma AKP-MHP'ê di bin navê paqijkirina ji heriyê, hewl dide peravên Gola Wanê dagire û ji bo rantê bi kar bîne.
• Êzidî îro Cejna Çilê Zivistanê pîroz dikin 

  Cejna Çilê Zivistanê îro li Laliş û Şengalê bi coşeke mezin tê pîrozkirin.
• Zoya ya ku di navbera efsane û rastiyê de maye 

  Li ser serketina Zoya Kosmodemyanskaya, ku di dema Şerê Cîhanê yê Duyemîn de bû yekem lehenga jin a Yekîtiya Sovyetê, hîn jî gelek spekulasyon hene.
• ‘Bi xurekên pê zêde hatiye lîstin rîska penceşêrê zêde dibe’  

  Lêkolîner dibêjin ku bi dexilên taştêyê, pîzzayê qerisandî, xwarinên hazir û vexurekên bi gaz ku zêde pê hatiye lîstin, bi taybetî penceşêra bizrê zarokan ya jî pênceşêra mêjî û îhtimala penceşêrbûnê ya mirov zêde dibe.
• Metirsiya ziwatiyê ya li ser herêma Serhedê mezin dibe 

  Li herêma Serhedê îsal berfê kêm lê kir. Vê yekê cotkar, komeleyên hawirdorê û aktîvîstên ekolojiyê xiste nava fikaran.
• Gelên xwecihî pêşî li germbûna gerdûnî digirin 

  Derket holê ku gelên xwecihî yên ku li başûrê rojhilatê Brezîlyayê dijîn bi parastina daristanên ku wekî "pişikên dinyayê" têne binavkirin di germbûna gerdûnî de rolek diyarker dilîzin.
• WHO: 54 krîzên tenduristiyê divê bi lez û bez çareser bibin 

  Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê (WHO) da xuyakirin ku li seranserê cîhanê 54 krîzên tenduristiyê hene ku divê bi lez û bez çareser bibin û diyar kir ku ji wê boneyê hewcedarî bi 2,5 milyar dolaran heye.
• Li Antarktîkayê qeşaya ku '15 qat ji Parîsê mezintir e' şikest 

  Hat ragihandin ku li Antarktîkayê qeşayeke 1550 kîlometrekareyî di encama pêleke xurt de şikiyaye.
• Sûdên brokolî li ser laşê mirovan 

  Brokolî ku zebzeyek ji malbata keleman e, ji ber vîtamîna C yê ya bilind hema hema li ser hemû organên laşê mirovan bandorek bi kêr heye.
• NY: Di sala 2021’an de 5 milyon zarok jiyana xwe ji dest dane 

  Neteweyên Yekbûyî ku li ser zêdebûna mirina zarokan li seranserê cîhanê di salên dawîn de, rapor amade kir, da zanîn ku sala 2021’ê ji her 4,4 saniyeyan carekê zarokek an jî ciwanek jiyana xwe ji dest daye.
• NY: 2023 wê bibe sala garis 

  Neteweyên Yekbûyî li dijî nifûsa cîhanê ya ku bê navber zêde dibe, difikire ku dexlên mîna “garis” xwegir hem bihayek guncaw û hem jî têrker e.
• Dibistana Ermeniyan ya 207 salî li ber hilweşandinê ye 

  Dibistana Seretayî ya Ermeniyan ya Khorenyan ku 207 salî ye, bi tunebûnê re rû bi rû ye.
• Li Kurdistan û Tirkiyeyê ji bo sewalkariyê saleke zehmet bû 

  Ji ber polîkayên şer ên AKP'ê pirsgirêkên li sektora sewalkariyê dewam dikin. Bi zêdebûna buhayê êm, ka û giha re sewalkar nikarin hevsengiyê di navbera hatine û lêçûnan de daynin û neçar dimînin ku sewalên xwe bifiroşin.
• Zîpik li Kuwêtê bariya 

  Li Kuwêta welatekê ji welatên herî germ ên cîhanê, zîpik bariya.