CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Bajarê antîk tê talankirin 

  Girê Zernakî yê 3 hezar salî ku li Ercîşa Wanê tê kolandin, di bin navê restorasyonê de tê xerakirin û talankirin.
• Ber lê neyê girtin dibe ku 90 hezar Ewropayî ji ber germahiya zêde jiyana xwe ji dest bidin!  

  Ajansa Jîngehê ya Ewropayê (EEA) hişyarî kir ku heke ji bo bergirtinê tiştek neyê kirin, heta sala 2100’î dibe ku her sal 90 hezar Ewropayî ji ber germahiya zêde jiyana xwe ji dest bidin.
• Copernîcûs: Cotmeha sala 2022’yan li Ewropayê bû meha herî germ  

  Servîsa Ewropayê Copernîcûs ku çavderiya guherîna avhewayê dike, ragihand ku Cotmeha sala 2022’yan bûye meha herî germ a li Ewropayê.
• Ji sala 1993’an û vir ve leza rabûna behrê du katan zêdetir bûye 

  Li gorî raporeke nû ji ber guherandina îklîmê dema germahî zêde dibe asta rabûna behrê jî zêde dibe. Li gorî pisporan li ser bi milyonan kesên li peravên okyanûsê gefeke mezin heye.
• COP27: Bi destpêkirina civîna NY’yê re hişyariya ‘aloziya avhewayê’ kirin  

  Lûtkeya guherîna avhewayê ya NY’yê ku li Misirê tê lidarxistin, bi hişyariya “Dinya êdî şaneyên xeteriyê dişîne“ dest pê dike.
• NY: Salên 2015-2022’yan salên herî germ ên heta niha ne 

  Rêxistina Meteorolojiyê ya Cîhanê (WMO) ya girêdayê Neteweyên Yekbûyî , hişyarî kir ku wê salên navbera 2015-2022’yan bibin salên herî germ ên heta niha hatine tomarkirin.
• Ji ber hişkesaliyê li Kenyayê bi sedan heywan mirin 

  Li Kenyayê 200 fîl, 512 antîlop, bi sedan heywan ji ber hişkesaliyê mirin.
• Ji Çemê Zîlanê êdî jehr diherike 

  Berdevkê Platforma Ekolojiyê ya Zîlan Mîr Bahattîn Demîr got, ji ber HES, ocaxên mermer û madenê yên li ser Çemê Zîlanê, metalên bi jehr ji çem diherikin.
• Hêlîna pêkvejiyana olan: Deşta Nînovayê 

  Bawermendên cuda yên li Bartella, derbarê jiyan, rêzgirtina ji bawerî, pêkvejiyana aştiyane yên xelkê li herêmê anîn ziman û gotin, “Deşta Nînova hêlîna pêkvejiyana olan e.”
• Xeteriya nebûna dexil û dan û avê li Rojhilata Navîn pir zêde ye 

  Rêxistina Jîngehê hişyariya ku xeteriya nangiranî û bêaviyê li Rojhilata Navîn û Bakurê Efrîkayê pir e, kir.
• Li Iraqê Çemê Dîcle Zûha dibe: Sedem dewleta Tirk û hişkesalî ye! 

  Çemê Dîcleyê yê dîrokî ku li gorî baweriya Xiristiyan û Cihûyan Baxçeyê Edenê yê ku Adem û Hewa lê jiyane û şaristaniyên Sumer û Babîl av daye, ji ber hişkesaiyê û bendavên dewleta Tirk zuha dibe.
• Îngilistan tasên ser ên ji dema mêtingeriyê mane wê bide 

  Muzeya Dîroka Xwezayê ya Londonê û Zanîngeha Cambrîdgeyê diyar kirin ku ew amade ne tasên ser ên rêberên serhildanên dema mêtingeriyê ji Zîmbabweyê anîne, bidin Zîmbabweyê.
• YE, dev ji bikaranîna wesayîtên bi motorên termîk berdide 

  Parlamenterên Ewropayê û dewletên endamên YE’yê, ji bo nefirotina wesayîtên termîk, li hev kirin.
• NY: Dinya ber bi germbûna bi 2,6 pileyan ve diçe  

  Neteweyên Yekbûyî, di rapora ku beriya lûtkeya avhewayê weşand de, hişyarî kir ku bi sozên heyî germbûna kûreyî heta bi dawiya sedsalê dibe ku bigihîje 2,6 pileyan.
• Li Bangladeşê bahoz rabû: Herî kêm 28 kesan jiyana xwe ji dest dan 

  Bahoza Sîtrangê li Bangladeşê da û herî kêm 28 kesan jiyana xwe ji dest dan.
• Li Şêrawayê dema çinîna zeytûnan e 

  Şêniyên gundê Ziyaretê yê navçeya Şêrawa ya Efrînê dest bi çinîna zeytûnan kirin. Li gel bombardûmana dewleta Tirk a dagirker, bi biryardarî xwedî li cih û warê xwe derdikevin.
• Li Çiyayên Colemêrgê çar demsal 

  Ligel ku demsal payîz e jî li çiyayên Colemêrgê çar demsal tên jiyîn.
• Lehiya li Nîjeryayê: 600 kes mirin û 1,3 milyon kes ji cih û warên xwe bûn 

  Ji destpêka meha Hezîranê ve li Nîjeryayê ji ber barana zêde lehî rabû. Heta niha zêdeyî 600 kes ji ber lehiyê jiyana xwe ji dest dan û 1,3 milyon kes jî neçar man ji cih û warên xwe bibin.
• Dêra Sûrp Sarkîs li ber xwe dide 

  Dêra Sûrp Sarkîs a Ermenan li Sûra Amedê li ber xwe dide.
• Li Awûstralyayê lehî rabû 

  Ji ber şiliya zêde li başûrê rojhilatê Awûstralyayê lehî rabû. Banga barkirina mala xwe li bi hezaran kesan hat kirin.
• Ji sedî 69 ê jiyana kûvî kêm bû 

  Li gorî rapora Weqfa Parastina Xwezaya Cîhanê, populasyona jiyana kûvî ya cîhanî ji sala 1970'î û vir ve di asta ji sedî 69 de kêm bûye.
• Li Venezûelayê hezîna herî xerab a vê sedsalê  

  Dawiya hefteyê ya çûyî li Venezûelayê erd heziya, bi dehan kesan jiyana xwe ji dest dan. 50 kes winda ne. Hêviya dîtina bi zindî ya kesên winda hema bibêje nemaye.
• Ji lehiya li Başûrê Sûdanê zêdeyê 900 hezar kes bi bandor bûn 

  Neteweyên Yekbûyî diyar kir ku zêdeyê 900 hezar kes ji lehiya li Başûrê Sûdanê bi bandor bûne.
• Bi hezaran kes ji bo jîngeh û xwezayê li Dersimê meşiyan 

  Ji bo derketina xwedî li ekosîstem û jîngehê, li Dersimê mîtîng hat lidarxistin û peyama “berxwedana bi rêxistinî” hate dayîn.
• Li Çewlikê daristan tên qirkirin 

  Bi projeyên rantê yên AKP û MHP’ê re li Çewlikê daristan tên qirkirin. Li gundê Liçikê yê Kanîreşa Çewlikê pênc meh in dar tên birîn.