CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Krîz û berf tehdeyê li sewalkariyê dike 

  Krîza aboriyê ya li Tirkiyeyê bandoreke giran li sewalkariyê dike. Li gel zêdebûna buhayê êm û ka, barîna berfê tehdeyeke mezin li xwediyê sewalan dike.
• Pelên dawî yên payîza dereng mayî 

  Pelên dawî yên ji payîza dereng mayîn jî li ber ba xwe berdidin û xatir dixwazin, yeko yeko diweşin erdê.
• Zêdeyê milyarekî mirov ji sêhrê bawer dikin  

  Li gor lêkolîneke li 95 welatan hat kirin, zêdeyê milyarek mirov ji sêhrê bawer dikin.
• Xisara ji ber karesatên xwezayî ya bi 11 mehan 115 milyar dolar e  

  Şirketa sîgortakirinê Swîss Re diyar kir ku xisara ji ber karesatên xwezayî ya bi 11 mehan 115 milyar dolar e.
• Ji bo bajarên Kurdistanê hişyariya berf û baranê 

  Ji bo bajarên bakurê Kurdistanê hişyariya barîna zêde ya berf û baranê hat kirin.
• Çola Atacamayê bûye sergo 

  Çola Atacama ya li Şîliyê ku cihek ji cihên herî ziwa ê li ser rûyê dinyayê ye û awayên jiyanê yên derasayî lê ne û mirov dikare pê raz û sira peresanê keşf bike, bûye sergo.
• Li 7 herêmên Cûdiyê daristan tên talankirin 

  Dewleta Tirk di salên dawîn de bi awayekî hovane daristanan talan dike. Li 7 herêmên Cûdiyê daristan tên talankirin.
• Berhemên destan bûne çavkaniya debarê 

  Berhemên çandî û Kurdewarî yên hunera destan bûne yekane çavkaniya debarê ya dayika Şîlan û mamê Afe. Dayika Şîlan û Mam Afe bi rê û rêbazên cuda van berheman pêşkêşî xelkê herêmê dikin.
• Teqînên di nav Volkana Popocatepetl a li Meksîkayê de didome 

  Volkana Popocatepetl a li Meksîkayê di 10 rojan de 25 caran teqiya. Îro jî 4 teqîn di nav volkanê de çêbû.
• WHO: Nîvê nifûsa cîhanê ji nexweşiyên dev bi bandor dibe  

  WHO‘yê diyar kir ku nêzîkê nîvê nifûsa cîhanê ji nexweşiyên dev bi bandor dibe.
• NY: Ji ber germahiya kûreyî wê birçîbûn li Efrîkayê zêde bibe 

  Di lûtkeya COP27 de hişyarî hat kirin ku heke tiştek neyê kirin wê li Efrîkayê birçîbûn zêde bibe.
• Daxwaza ji bo berhemên çandî yên kevnarî kêm bûye 

  Elî Hacî Qadir ku ji salên heftêyî ve li bazara Silêmanî karê berhemên kevnarî yên çandî yên xemilandina malan dike, diyar kir ku daxwaza ji bo berhemên çandî kêm bûye.
• Bajarê antîk tê talankirin 

  Girê Zernakî yê 3 hezar salî ku li Ercîşa Wanê tê kolandin, di bin navê restorasyonê de tê xerakirin û talankirin.
• Ber lê neyê girtin dibe ku 90 hezar Ewropayî ji ber germahiya zêde jiyana xwe ji dest bidin!  

  Ajansa Jîngehê ya Ewropayê (EEA) hişyarî kir ku heke ji bo bergirtinê tiştek neyê kirin, heta sala 2100’î dibe ku her sal 90 hezar Ewropayî ji ber germahiya zêde jiyana xwe ji dest bidin.
• Copernîcûs: Cotmeha sala 2022’yan li Ewropayê bû meha herî germ  

  Servîsa Ewropayê Copernîcûs ku çavderiya guherîna avhewayê dike, ragihand ku Cotmeha sala 2022’yan bûye meha herî germ a li Ewropayê.
• Ji sala 1993’an û vir ve leza rabûna behrê du katan zêdetir bûye 

  Li gorî raporeke nû ji ber guherandina îklîmê dema germahî zêde dibe asta rabûna behrê jî zêde dibe. Li gorî pisporan li ser bi milyonan kesên li peravên okyanûsê gefeke mezin heye.
• COP27: Bi destpêkirina civîna NY’yê re hişyariya ‘aloziya avhewayê’ kirin  

  Lûtkeya guherîna avhewayê ya NY’yê ku li Misirê tê lidarxistin, bi hişyariya “Dinya êdî şaneyên xeteriyê dişîne“ dest pê dike.
• NY: Salên 2015-2022’yan salên herî germ ên heta niha ne 

  Rêxistina Meteorolojiyê ya Cîhanê (WMO) ya girêdayê Neteweyên Yekbûyî , hişyarî kir ku wê salên navbera 2015-2022’yan bibin salên herî germ ên heta niha hatine tomarkirin.
• Ji ber hişkesaliyê li Kenyayê bi sedan heywan mirin 

  Li Kenyayê 200 fîl, 512 antîlop, bi sedan heywan ji ber hişkesaliyê mirin.
• Ji Çemê Zîlanê êdî jehr diherike 

  Berdevkê Platforma Ekolojiyê ya Zîlan Mîr Bahattîn Demîr got, ji ber HES, ocaxên mermer û madenê yên li ser Çemê Zîlanê, metalên bi jehr ji çem diherikin.
• Hêlîna pêkvejiyana olan: Deşta Nînovayê 

  Bawermendên cuda yên li Bartella, derbarê jiyan, rêzgirtina ji bawerî, pêkvejiyana aştiyane yên xelkê li herêmê anîn ziman û gotin, “Deşta Nînova hêlîna pêkvejiyana olan e.”
• Xeteriya nebûna dexil û dan û avê li Rojhilata Navîn pir zêde ye 

  Rêxistina Jîngehê hişyariya ku xeteriya nangiranî û bêaviyê li Rojhilata Navîn û Bakurê Efrîkayê pir e, kir.
• Li Iraqê Çemê Dîcle Zûha dibe: Sedem dewleta Tirk û hişkesalî ye! 

  Çemê Dîcleyê yê dîrokî ku li gorî baweriya Xiristiyan û Cihûyan Baxçeyê Edenê yê ku Adem û Hewa lê jiyane û şaristaniyên Sumer û Babîl av daye, ji ber hişkesaiyê û bendavên dewleta Tirk zuha dibe.
• Îngilistan tasên ser ên ji dema mêtingeriyê mane wê bide 

  Muzeya Dîroka Xwezayê ya Londonê û Zanîngeha Cambrîdgeyê diyar kirin ku ew amade ne tasên ser ên rêberên serhildanên dema mêtingeriyê ji Zîmbabweyê anîne, bidin Zîmbabweyê.
• YE, dev ji bikaranîna wesayîtên bi motorên termîk berdide 

  Parlamenterên Ewropayê û dewletên endamên YE’yê, ji bo nefirotina wesayîtên termîk, li hev kirin.