CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Hem girtina masiyan qedexe dikin, hem jî golê gemarî dikin 

  Li mezintirîn gola bi soda ya cîhanê li Gola Wanê, ji ber dema hêkkirinê ya Masiyên Gola Wanê ye, nêçir hate qedexekirin. Lê belê çemên ku bi ser golê ve diherikin li ber ziwabûnê ne, yan jî bûne mîna sergo.
• Piştî salên hişkesaliyê bihar bi rengê xwe yên hêşîn hat herêma Firatê 

  Piştî salên hişkesaliyê bihar bi rengê xwe yên hêşîn hat herêma Firatê. Îsal baran zêde bariya û bihar dirêjtir didome.
• Piraniya Fransiyan baweriya xwe bi Xwedê naynin 

  Li gorî lêkolîneke li Fransayê, piraniya Fransiyan baweriya xwe bi Xwedê naynin. Ev rêje di nava ciwanan de ji sedî 60 zêdetir dibe.
• ‘Li herêma erdhejê texrîbata xwezayê didome’ 

  Koalîsyona Edaleta Avhewayê diyar kir ku li herêma erdhejê texrîbata xwezayê didome û got “Em guh bidin bang û berxwedana gel.”
• Banga piştgirîkirina kampanyaya ‘Tu jî darekê biçîne jiyanê şîn bike’ hate kirin 

  Komeleya Ekolojiyê banga piştgirîkirina kampanyaya Tevgera Ekolojiyê ya Mezopotamyayê ya bi dirûşmeya “Tu jî darekê biçîne, jiyanê şîn bike” hatibû destpêkirin, kir.
• Banga pisporan a bêhndayînê ya ji bo bipêşvebirina jîriya çêkirî  

  Piştî ku di warê jîriya çêkirî de, nivîsbariya nû ya bi navê ChatGPT derket, pisporan xwest ku ji bo çêkirina pergalên ewlehiyê bi 6 mehan bêhn bê dayîn.
• Di nava hefteyê de 8 hezar gavan bi rê ve çûn metirsiya mirinê kêmtir dike 

  Li gorî lêkolînekê, di nava hefteyê de carek an jî du caran 8 hezar gavan bi rê ve çûn metirsiya mirinê kêmtir dike.
• Amsterdam êdî geştyarên ku bi tenê ji bo pîrozbahiyê bên naxwaze  

  Amsterdam ku paytexta Hollandayê ye, di serî de xortên ciwan ên Îngîlîz, ji bo geştyar dev ji bikaranîna zêde ya tiryak û vexwarina zêde ya alkolê berdin, dest bi kampanyayê kir.
• YE’yê erê kir ku dawî li bikaranîna wesayîtên bi motorên termik bê  

  Yekitiya Ewropayê, piştî ku Elmanyayê blokaj rakir, erê kir ku ji sala 2035’an û pê ve dawî li bikaranîna wesayîtên bi motorên termik bê anîn.
• ‘Kêmasiya avê ya heyî dibe ku veguhere krîzeke kûreyî’  

  Neteweyên Yekbûyî, hişyar kir ku mirovahî mîna vampîran ava gerstêrkê dilop bi dilop diqedîne û dibe ku ev bibe krîzeke kûreyî ya avê.
• Kooperatîfên çandiniyê bi jinan geş dibin 

  Aboriya Jinê ya li Bakur-Rojhilatê Sûriyeyê zeviyê ji 45 hezar donimî diçîne û kar ji hezar jinan re peyda dike.
• Têkiliya mirina mêşên hingiv û kêmbûna hilberîna navxweyî bi hev re heye  

  Li gor lêkolînekê ku ne ji zû ve ye hatiye weşandin, kêmbûna curbicuriya biyolojik û mirina mêşên hingiv, ji bo sektora çandyariyê rê li ber jidestçûnên giring û hilberîna navxweyî vedike.
• Welatê herî bextewar ê cîhanê Fînlandiya ye 

  Li gor îndekseke salane ya Neteweyên Yekbûyî, şeş sal in ku welatê herî bextewar ê cîhanê Fînlandiya ye, di nav 109 welatan de Tirkiye welatê herî bextewar ê 106’emîn e.
• Iraq dixwaze 5 milyon dar biçîne 

  Serokwezîrê Iraqê ragihand ku ew e di çarçoveya rûbirûbûna çolbûna xaka Iraqê de li seranserî parêzgehên Iraqê dest bi kampanyaya çandina 5 milyon şitlên daran bikin.
• Okyanûs tu car wiha nelewitîne  

  Li gor lêkolînekê ku hatiye kirin, qirêjiya ji ber plastîkê ji ya 15 salên dawîn derbas bûye. Ji bo xelaskirina gerestêrkê ji van bermayiyan, bang hat kirin ku peymaneke navneteweyî bê danîn.
• Li Kerkûkê lehî rabû: Dayik û 2 zarokên wê mirin 

  Li Kerkûkê ji ber lehiyê xaniyek hilweşiya. Di bûyerê de dayik û 2 zarokên wê jiyana xwe ji dest dan.
• Federasyona Obezîteyê ya Cîhanê: Heta sala 2035’an wê zêdeyê nîvê mirovan bibin obez! 

  Li gor rapora salane ku ji aliyê Federasyona Obezîteyê ya Cîhanê ve hatiye amadekirin, wê heta sala 2035’an zêdeyê nîvê nifûsa cîhanê bibe obez.
• Bankaya Cîhanê: Têkoşîna li dijî newekheviyê kêm bûye  

  Li gor rapora ji aliyê Bankaya Cîhanê ve hat weşandin, leza reformên bi armanca kêmkirina newekheviya zayendî, sala 2022’yan pir ketiye û hatiye ser asta herî kêm a 20 salên dawîn.
• Li Inglistanê hêjmara kesên li kolanan dimînin sedî 26 zêde bûye 

  Hate ragihandin ku di sala 2022’an de li Inglistanê hejmara bêmalan ji sedî 26 zêde bûye.
• Êş û azarên dayika wî kir ku bibe hekîm 

  Ciwanê Mexmûrî Salih Kara, êş û azarên dayika wî kişandî kir ku bi hewldan û derfetên xwe bibe hekîmek û ji giha dermên ji bo nexweşan çêbike.
• Ekosîstema dinyayê li ber hilweşandinê ye 

  Zanyaran li ser serdema Perm-Trîyasîkê lêkolîn kirin û diyar kirin kêmbûna biyolojîk wê rê li ber hilweşandina ekosîstemê veke.
• Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanî: Rewşa li herêma Şoreşa Rojava 

  Kurdî û zimanên din ên di dema rejîma Baasê de bûn qurbanê siyaseta şoven, bi Şoreşa Rojava re ji nû ve zindî bûn. Şoreşê kir ku her kes karibe bi rengekî azad zimanê xwe hîn bibe, dîroka zimanê xwe lêkolîn bike.
• KNK: Roja cîhanî ya 'zimanê dayikê' pîroz be 

  "Ji bo me ziman ne tenê navgîna peywendiya di navbera kesan de ye, belku nasname û hebûna me ye jî. Parastina ziman erka me ye, werin bi hev re xizmetê jê re bikin û bighînin astên herî bilind."
• Heta sala 2150’yê wê behr 1.4 metre rabibin 

  Pêşbîniya lêkolîneran ew e ku heke germahî bi vî awayî zêde bibe, asta kûreyî ya behran, heta sala 2150’yê wê 1.4 metre rabibe.
• Komîteya Ekolojiyê ya KCK'ê: Em bang dikin ku di asta herî bilind de piştevanî bê kirin 

  Komîteya Ekolojiyê ya KCK'ê got, "Roj ew roj e ku di asta herî bilind de piştevanî bê kirin. Bêyî ku ji rejîma faşîst hêvî bikin, em piştevaniya civakî mezin bikin."