CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Zanyar: Cîhan xwe têr amadeyê rojên herî xerab nake 

  Zanyar, hişyarî kir ku ji bo rîskên herî xeternak ên ji ber germ bûyînê cîhanê têr xebat nayê kirin.
• Wêrankirina xwezaya Kurdistanê bi hinceta 'ewlekariyê' tê rewakirin 

  Li Kurdistanê wêrankirina daristanan bi serkêşiya hêzên çekdar ên dewletê dewam dike. Derya Akyol got, "Mîna xelkê wê, qirkirina cografya Kurdistanê jî rewa tê dîtin" û nerazîbûn nîşanî bêdengiya saziyên 'parêzvanên xwezayê' da.
• Germahiya li Behra Spî ji ekosîsteman re xeterî ye  

  Germahiya zêde rê li ber germ bûyîna ava behrê jî vedike, li Behra Spî li hin cihan germahî gihîşt 30 pileyan.
• Li DYE’yê germa zêde û şewatên daristana 

  Li Dewletên Yekbûyî yên Emerîkayê (DYE) di dawiya hefteyê de germahî rekor şikand, li eyaleta Kalîforniyayê şewatên dijwar ên daristanan rû dan.
• Li Şirnexê daristan hatine qirkirin 

  Li herêma Besta leşkerên Tirk û cerdevan daristanan qir dikin. Hate dîtin ku li daristanê darek bi tenê jî nehatiye hiştin.
• 300 parêzer wê ji bo darên Şirnexê bikevin nav hewldanê 

  Li herêmên Çiyayê Cûdî û Bestayê di bin çavdêriya leşkeran de ev 2 sal in dar tên birîn.
• Çîroka dilşewat a sûlavekê 

  Sûlava Ducan navê candana xwişk û birayekî Ermen e, ku di dema Qirkirina Ermenan de ji bo nekevin destê rêveberiya leşkerî ya wê demê xwe ji sûlavê avêtin û canê xwe ji dest dan.
• Ji sedî 94 ê karkerên malê ji ewlehiya civakî bêpar in 

  Li gorî raporeke Rêxistina Kar a Navneteweyî, di asta cîhanî de ji sedî 94 ê mirovên li karên malê dixebitin ji ewlehiya civakî bêpar in.
• Li Ewropa û Bakurê Efrîkayê şewata daristanan didome 

  Germahî li Ewropa û Bakurê Efrîkayê dibe sedema şewata daristanan, ji ber vê bi hezaran kes ji van qadên şewatê hatin derxistin. Li Fransa, Îspanya û Fasê şewat didomin, li Çînê jî germahî hate asta herî bilind. Li Portekîzê rewşa awarte hate ragihandin.
• Li Ewropayê germahî zêde bû, agir bi daristanê dikeve 

  Li gelek welatên Ewropayê germahiya zêde û şewata daristanan didome.
• Germahiya li Şanghayê rekora xwe ya sala 1873’an derbas kir 

  Li Şanghayê ku bajarê herî qelebalix ê Çînê ye germahiya hewayê gihîşt 40,9 pileyî û rekora xwe ya sala 1873’an derbas kir.
• Li Spanyayê ji ber germa zêde hişyarî hate kirin 

  Li Spanyayê ji ber germa zêde banga tevdîrê û hişyarî hate kirin.
• Saziya tenduristiyê ya Fransî têkiliya di navbera nîtrît û xetereya pençeşêrê piştrast kir 

  Saziyên tenduristiyê yên Fransî piştrast kirin ku di navbera xetereya pençeşêra kolorektal bi rû bi rû bûyîna bi nîtrat û nîtrîtan re têkildar e.
• Di nava goşt, şîr û xwîna heywanên xwedîkirî de mîkroplastîk hate tespîtkirin 

  Perçikên plastîk ên di nava goşt, şîrê li supermarketan û çîftlîkên Hollandayê hatin dîtin, nayê zanîn bê di kîjan astê de bandor li tenduristiya mirovan kiriye û dike.
• Celebên kovî nîvê nifûsa cîhanê xwedî dikin 

  Lêkolîneke Neteweyên Yekbûyî raxist pêş çavan ku divê hatineya ji cûreyên kovî bêne parastin û ev yek mifteya jiyana bi milyaran mirovî ye.
• Piştî ku ava Dîcleyê vekişiya bajarekî 3400 salî hate dîtin 

  Arkeologên Kurd û Elman ji bo keşfkirina bermahiyên bajarekî 3400 salî yê li nêzî bajarê Mûsûlê ya Başûrê Kurdistanê û li ber Dîcleyê ye, kom bûn.
• Li dinyayê her ku diçe birçîbûn zêde dibe  

  Pênc rêxistinên ji bo ewlehiya dexil û dan dixebitin, diyar kirin ku dinya ji hedefa xwe ya wê heta sala 2030’î ya wê tu kes birçî nemîne bi dûr dikeve.
• Aydemîr: Ji bo hînbûna zimanê dayikê 2 salên destpêkê gelekî girîng e 

  Pisporê Pêşvebirina Zarokan û Akademîsyen Fûrkan Aydemîr anî ziman ku ji bo pitik hînî zimanê xwe yê dayikê bibe 2 salên destpêkê gelekî krîtîk e û got, eger di nava 2 salan de zimanê xwe yê dayikê hîn nebe, jê û pê ve zehmet e hîn bibe.
• Krîza aboriyê bandoreke giran li cejnê jî kir 

  Ji bo Cejna Qurbanê demeke kurt ma. Lê belê mirov ji zem û bihabûna jiyanê gazinan dikin. Dibêjin ku êdî kêfa cejnê nema ye.
• Goştê mirîşkan erzan e, lê berdêla wê giran e 

  Goştê mirîşkan li Ewropa û DYE'yê bi erzanî dikare bê bidestxistin. Lê belê pispor hişyariyê didin ku bandora goştê mirîşkan li ser xwezayê, tenduristiya mirovan û sewalan gelekî giran e.
• Bêhna serdemên berê ji Ewropayê tê 

  Gelek kîmyagerên Ewropî û dîroknasan dest bi karekî kirin û hewl didin bêhnên berê yên parzemînê li vê serdemê vegerînin.
• Li bakurê Îtalyayê ji ber hişkesaliyê rewşa awarte hat ragihandin  

  Li pênc herêmên li bakurê Îtalyayê, ji ber hişkesaliyê rewşa awarte hat ragihandin.
• 'Dewleta Tirk li ser ekosîstema Kurdistanê gefeke mezin e' 

  Hîndekarê Zanîngeha Silêmaniyeyê û pisporê xwezayê Dr. Mihemed Genawî diyar kir ku dewleta Tirk li ser ekosîstema Kurdistanê gefeke mezin e.
• Desteya Jîngehê ya Herêma Kurdistanê: Wê li ser qirkirina daran lêkolîn were destpêkirin 

  Berdevkê Desteya Jîngehê ya Herêma Kurdistanê Rezaq Xeylanî derbarê birîna daristanan û talankirina xwezaya got: “Kesên daran dibirin divê werin cezakirin.”
• Bruksel xwe ji bo 'Meşa Avhewayê' ya mezin a 23'ê Cotmehê amade dike 

  Koalîsyona Avhewayê ragihand ku ew ê di 23'ê Cotmehê de li Brukselê “Meşa Avhewayê” ya nû li dar bixin û di têkoşîna li dijî krîza avhewayê de tedbîrên biîdia bixwazin.