CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Deşta Îdirê ya berhemdar dibe çol 

  Îdir ku li herêma Serhedê yek ji bajarên herî berhemdar e, dibe çol.
• Fêkiya çiyê: Ribês 

  Li Dersimê dema Ribês e. Ribês ku tehma xwe hinekî tirş e, fêkiyeke biharê ye.
• Daristanên baranê yên li Brezîlyayê ji holê têne rakirin 

  Li gorî daneyên rêxistina SOS Mata Atlantica, li Mata Atlanticayê tenê 12 mehan 20 hezar hektar qada daristanî ji holê hate rakirin.
• Bêhna lewenteyê ji Dersimê tê 

  Dersim ku bi têkoşîna xwe ya li hemberî gefên benav, nêçirvanî û madenkariyê timî dikeve rojevê, tawîzê ji bedewiya xwe nade. Li gel bi dehan gihayên endemîk, lewente jî li Dersimê şîn dibe.
• Tiriyê Erdîşê ji nû ve şîn dibe 

  Mêwên ku 3 hezar sal berê ji aliyê Ûrartûyan ve li navçeya Erdîş a Wanê hatin çandin, bi destê jinan ji nû ve şîn dibin.
• Qirkirina xwezayê li Kurdistanê berdewam e 

  Cerdevan hêj jî di bin çavdêriya leşkeran de li Cûdî û Bestayê daran dibirin û ketin û derketina ji gundên Avgamasiya, Serêdehlê û Şilêrîtê qedexe ye.
• Nîvê perperokên li Qraliyeta Yekbûyî li ber tunêbûnê ne 

  Hat ragihandin ku nîvê cureyên perperokên li Qraliyeta Yekbûyî li ber tunebûnê ne.
• Curbicuriya biyolojîk çi ye mirov dikare çawan parastina wê bike?  

  Neteweyên Yekbûyî roja Yekşemiyê wek Roja Curbicuriya Biyolojîk a Navneteweyî ragihand da ku li ber rîska rûbirûbûna bi tunebûne re ya ajal û nebatan hestewarî çêbibe.
• UNICEF: Welatên dewlemend cîhanê li zarokan diherimînin 

  Fona Alîkariya bi Zarokan re ya Neteweyên Yekbûyî (UNICEF) welatên herî dewlemend ên cîhanê sûcdar kir ku hawirdorê diherimînin û bi vî rengî metirsiyê li ser zarokan çêdikin.
• Bahoza tozê jiyana Iraqê da sekinandin 

  Iraq carek din jî bi bahoza tozê re rû bi rû ma. Gelek bajar di bin tozê de ma, seferên balafirgehan û karên saziyan hatin ber sekinandinê.
• Keleş: Hurmeta li axê, hurmeta li jiyanê ye 

  Serokê Tarim Orkam-Senê Ahmet Keleş diyar kir ku divê civak li hilberîna xwe ya berê vegere û got, yekane rêya çareseriyê jî hurmeta li axê ye.
• Çiyayên Dersimê bi Guldexwînan xemilî 

  Guldexwîn ku bi qasî mehekê şîn dimînin, çiyayên Dersimê xemilandin.
• Ji ber hişkesalî û germa zêde çûk ji asîmanan dikevin 

  Her sal bi hezaran çûk ji ber germa zêde jiyana xwe ji dest didin. Îsal jî ji ber germa zêde li Pakistan û Hindistanê çûk ji asîmanan ketin.
• Eleqeya ji bo pel û pincaran zêde ye 

  Li Wan û Colemêrgê pel û pincarên di biharî de li çiyayan şîn tên li bazaran tên firotin. Eleqeya gel ji bo pel û pincarê zêde ye.
• Gaza serayê, asta deryayê û germahî bilind dibin  

  Sala borî herî kêm çar nîşaneyên germbûna gerdûnî gihişt asta rekorê.
• Hişkesalî ji sedan 29 zêde bûye 

  Li gorî rapora ku ji aliyê Neteweyên Yekbûyî ve hat weşandin, di cîhanê serdemên ziwabûnê li gorî sala 2000’î ji sedî 29 zêde bûye.
• Gelên xwecihî yên Brezîlyayê li dijî hilberîna soyayê ya YE’yê têdikoşin 

  Greenpeace ji bo balê bikêşe li ser qetilkirina daristanên welatên wekî Brezîlyayê bi hilberîna soyayê ya Ewropayê de, hewil dide ku nehêle keştiyeke ji Brezilyayê hatiye bikeve nava Amsterdamê.
• Hin derman gava bi Ibuprofen hate vexwarin derba giran li gurçikê dixin 

  Dermanên hîpertansiyonê ku bi giranî bi reçeteyê têne dayin, dema ku li gel Ibuprofenê têne bikaranîn, hingî zerarê didin bedena mirovan.
• Ji ber germa zêde pêşerojek xirabtir li benda Hindistan û Pakistanê ye 

  Ev du meh in li Hindistan û Pakistanê germahiyek pir zêde tê jiyîn. Zanyar hişyarî didin ku, pêşerojek xerabtir li benda van welatan e.
• WHO ji bo nexweşiya hepatîta veşartî hişyar kir 

  Rêxistina Tendirustiyê ya Dinyayê (WHO) ji bo nexweşiya hepatîta ya ku hê sedema wê nehatiye eşkerekirin, hişyariyek weşand.
• Stratejiya avhewayê ya welatên Efrîkaya Rojava 

  Civaka Dewletên Efrîka ya Rojava (CEDEAO) li hemberî guhertina avhewayê, li ser sratejiya herêmî ya 10 salên bê, li hev kir.
• Karker û kedkarên Amedê li ber polîtîkayên şer û xiyanetê rabûn 

  1'ê Gulanê li Amedê ji aliyê bi hezaran karker û kedkarî hate pîrozkirin. Parlamentera HDP'ê Dersîm Dag diyar kir ku yên xiyanetê dikin û yên polîtîkayên şer dimeşînin wê têk biçin.
• Serê her deqeyê bi qasî 10 qadên futbolê daristanên tropîkal tune dibin 

  Li gorî lêkolîneke ku ji aliyê Zaznîngeha Maryland a li DYE'yê hate kirin, sala 2021'ê qadeke berfireh a daristana tropîkal hate tunekirin û ji bo çandinî yan jî xwedîkirina sewalan hate bikaranîn.
• Av di Gola Sawa ya li Iraqê nemaye 

  Gola Sawa ya ku heta salên 1990’î mirov dihatin ser golê, ji ber kolandina bîran û germahiyê miçiqî.
• WHO û Unicef: Du mehên dawî nexweşiya sorikê gelekî zêde bû 

  Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê (WHO) û Fona Zarokan (UNICEF) ên ser bi Neteweyên Yekbûyî ve ragihandin ku li tevahiya cîhanê di nava du mehên destpêkê yên salê de nexweşiya sorikê bi asta ji sedî 80'î zêde bûye.