CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Sala 2021'ê bû yek ji heft salên herî germ 

  Di destpêka civîna bilind a avhewayê de ya li Glasgowê, texmîna Rêxistina Hewayê ya Cîhanê ya ji bo sala 2021'ê hate weşandin. Li gorî vê yekê, bû yek ji heft salên herî germ ên cîhanê.
• 'Metirsiyeke mezin li ser Kurdî heye' 

  Hevserokê MED-DER'ê Rifat Ronî anî ziman ku zimanê Tirkî êdî li gundan jî bûye zimanê serdest û destnîşan kir, ev yek metirsiyeke mezin e li ser Kurdî.
• Emîsyonên gaza serayê nayên kêmkirin 

  Nêzî 200 welatî ji bo pêşîgirtina li encamên herî nebaş ên krîza avhewayê soz dan ku emîsyona gaza serayê kêm bikin. Lê belê di navbera sozên hatine dayin û yên ku zanyar pêwîstiyê pê dibînin de hîn jî valahiyeke gelekî mezin heye.
• Gola Ûrmiye ber tunebûnê ye 

  Gola Ûrmiyê ku yek ji golên herî bedew û navdar a Rojhilata Navîn, Kurdistan û Îranê ye bi zuwabûnê re rû bi rû ye. Şareza dibêjin ku sedema vê felaketa xwezayê polîtîkayên xelet ên rejîma Îranê ye.
• Welatên pêşketî dûrî bicihanîna sozên xwe ne 

  Li gorî analîzeke nû ya ku roja Duşemê hate kirin, welatên pêşketî wê nikaribin xwe bigihînin armanca alîkariya avhewayê ya ji 100 milyar dolarî ku dane welatên xizan.
• Colemêrg bajarê herî ciwan e, lê nifûsa wê kêm dibe 

  Nifûsa herî ciwan li Colemêrgê ye, lê belê rêjeya nifûsa giştî ya li vî bajarî kêm dibe. Ciwanên Colemêrgî ji ber bêkariyê koçî metropolên Tirkiyeyê dikin.
• Du parçeyên xwezaya heybet a Colemêrgê 

  Colemêrg cihekî hest û xeyalan a cîhanê û abîdeyek merd a xwezayê ye. Geliyê Qewalê û Şelaleya Ava Orê du parçeyên heybet ên hev temam dikinin.
• Ava Mûnzûrê dakete asta herî kêm a dîroka xwe 

  Li Dersimê di nava 10 salên dawî de 6 bendav û HES hatine çêkirin, vê jî wisa kiriye ava Çemê Mûnzûr di dîroka xwe de bigihêje asta herî kêm.
• Nepenîtiya Alzheimerê kifş bû! 

  Nepenîtiya Alzheimerê kifş bû. Lêkolîneran tespît kirin, bê norotoksîna di koka nexweşiya Alzheimer de hene çawa li nava aksonên ku noronên mejî bi hev re girê dide û avaniyên pêwendîdar çêdibin.
• 'Rêbaza paqijkirina heriya binî, şaş e' 

  Paqijkirina heriya binî ya li Gola Wanê bûye mijara nîqaşê. Hawirdorparêz dibêjin ku armanc rast e, lê rêbaz şaş e. Diyar dikin ku ev eyk jî wê zerarê bide golê.
• Li Şirnexê leşkerên Tirk û cerdevanan daristan qir kirin 

  Li Şirnexê leşkerên Tirk û cerdevanan dar birîn û bi tereqtoran dar bar kirin.
• Samî berhema xwe ya dîrokî ji Danîmarkayê dixwaze 

  Ji gelên xwecihî yên Norwêcê Samî, daholeke xwe ya ku di ayînan de bi kar dianîn û sala 1691'ê hate desteserkirin ji Danîmarkayê dixwaze.
• Hêviya ji bo tedawiya kansera pêsîrê ya negatîf a sêalî 

  Kansera pêsîrê ya sê alî ji ber nebûna tedawiyê bi salan weke ya herî agresîf hate dîtin. Lê belê bi zêdebûna rêyên tedawiyê ev fikir tê guhertin.
• Dorhêla Gola Wanê ziwa dibe 

  Germahiya global û ziwatî bû sedem ku ava li Gola Wanê kêm bibe. Gelek gol, çem, bendav û kaniyên li derdora Gola Wanê çikiyan.
• Li Colemêrgê amadekariya zivistanê ya ji bo heywanan  

  Bi nêzbûna zivistanê re li Colemêrgê malbatên ku heywanan xwedî dikin, dest bi komkirina gîha û kayê dikin.
• Li Brukselê bi deh hezaran kes ji bo avhewayê meşiyan 

  Li Brukselê ya ku paytexta Belçîkayê ye bi deh hezaran kes ji bo avhewayê daketin kolanan.
• Daristanên Karacehennem a Çewligê dişewite 

  Li darista Karacehennem a Çewligê bi îdîaya ‘ewlekariyê’ biyara birîna wê hatibû dayîn, şewat derket.
• Li Efrînê xwezayê talan dikin: Daran dibirin û difiroşin 

  Dewleta Tirk a dagiker û çeteyên wê li Efrînê daran dibirin û difiroşin.
• Darqespên 2 hezar salî ji nû ve şîn kirin 

  Li Îsraîlê zanaya jin Sarah Sallon tovê berê arkalogan parastibûn, ji nû ve çand; darqespên 2 hezar salî ji nû ve şîn kir.
• Debara xwe bi nanê tenûrê dikin 

  Salên dawî tenûrên li cihên kar gelekî balê dikişînin. Deverên bi vî rengî ji bo gelek jinan derfetên kar jî diafirînin.
• Bedewiyeka din a Wanê; traverten 

  Travertenên Elbakê ku yên Pamûkkaleyê tîne bîra mirov yek ji bedewîtiyên Wan’ê ye ku nû tê keşifkirin.
• Mîrasa Cîhanê daristanên baranê li Aborjînan hate vegerandin 

  Daristanên baranê ên tropîk ên li Ewûstralyayê Daîntree bi peymaneke dîrokî li parastvanên wê Aborjînan hate vegerandin.
• Guherîna hawirdorê bû sedema berzbûna dînazoran 

  Li gorî lêkolîneke nû, berzbûna dînozoran di dema guhertina hawirdorî ya beriya 230 milyon salî çêbû, ku hingî teqînên mezin ên volkanîk pêk dihat.
• MSF: Li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê krîza avê kûr dibe 

  Doxtorên Sînor Nenas (MSF) destnîşan kir ku li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê xwegihandina ava vexwarên pir zehmet bûye, jiyana nêzî 3 milyon kesî di bin xeteriyê de ye.
• Pitik bi 15 qatî ji mezinan bêhtir mîkroplastîkê dadiqurtînin 

  Lêkolîner dibêjin, ji ber xwarinê, pêlîstokan û derdorê, pitik hîn bêhtir plastîkê dadiqurtînin.