CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Li Fransayê ji ber şert û mercên nebaş ên hewayê 5 kes mirin 

  Li Fransayê ji ber lehiyê li herêma Varê 2 kes û li Marsîlyayê jî ji tîma alîkariya lezgîn sê kesan jiyana xwe ji dest dan.
• Qehweya Kurdan çawa bû qehweya Tirkan? 

  Beriya bi sed salî 'Qehweya Kurdan' hebû. Li Fransayê ji 1800'î û pê de 100 salî bazirganiya wê hate kirin. Bi avabûna  Komara Tirk re ev qehwe jî kirin 'Tirk'.
• AIDS: Bi milyonan kes hay jê nînin 

  Li cîhanê ji 40 milyon kesên ku vîrûsa HIV'ê bi wan re heye 3 ji 5'ên wan ji tedawiyê sûd werdigirin, tê gotin, bi qasî 8 milyon  kes hay jê nînin ku vîrûs jî bi wan re heye.
• Yek ji çar ciwanan di asta 'pê ve girêdayî' de Smartphone bi kar tîne 

  Li gorî lêkolîna li Asya, Ewropa û Emerîka, bi rêjeya çar ji yekê ciwan di asta 'pêve girêdayî' de smartphonê bi kar tînin.
• Li Amazonan qelandina daristanan 

  Li gorî daneyên dawî yên li Brezilyayê li Daristanên Amazonan van 10 salên dawî qelandina daran pir zêde bûye..
• Li gel sozên ku hatin dayin jî bikaranîna plastîkan zêde dibe 

  Li gorî lêkolîneke ku li Ingilistanê hatî kirin, li  gel sozên ku şîrketên mezin dane jî, bikaranîna kîsên plastîk ku ziyanê didin atmosfer û derdorê zêde dibe.
• Salî: Hewl didim bi hunera xwe bibim alîkar ji gelê xwe re 

  Yek ji 12 hunermendên ku hefteya derbasbûyî li ber Parlamenta Elmanyayê êrişên dagirkeriyê yên dewleta Tirk şermezar kirin Taha Salî got, "Ez bi hunera xwe hewl didim ji gelê xwe re bibim alîkar."
• 'Metirsiyeke mezin a pişaftinê li ser zimanê Kurdî heye' 

  Hevserokê PEN a Kurd Samî Tan û Hevseroka Med-Derê Mîne Karakaş diyar kirin ku metirsiyeke mezin a pişaftinê li ser zimanê Kurdî heye û ji malbatan xwestin ku li ziman û çanda xwe bibin xwedî.
• Jinên HDK'î: Polîtîkayên şer dijminatiya li jinan mezin dike 

  Meclîsa Jinan a HDK'ê destnîşan kir, ku kiryarên desthilatdariya AKP-MHP'ê yên li hemberî jinan, encama polîtîkaya şere.
• Cejna Xawenkar a Yarî li Stockholmê hate pîrozkirin 

  Cejna Xawenkar a  Yarî ya civaka Yarsan li Stockholmê hate pîrozkirin.
• Di her 39 saniyeyan de zarokek ji zatûreyê dimire 

  Li gorî Fona Zarokan a Neteweyên Yekbûyî ÛNÎCEF’ê ji ber zatûreyê di sala 2018’an de 800 hezar zarok mirine.
• Kompanyaya Zer a Tirkî berhemên demborî dixe bazara herêma Kurdistanê 

  Kampanyaya Zer a Tirkî ku berheman ji bo bazarên Başûrê Kurdistanê dişîne, derket holê ku berhemên demê wê borî, bi şêwazên cuda weke ku nû hatibin, dixe bazarê.
• Li Delhî ya Nû ji ber gemarê bêhn li mirovan diçike 

  Li paytexta Hindistan Delhî ya Nû ku nifûsa xwe 20 milyon e, ji ber qirêjî û hewa gemarî bêhn li mirovan diçike.
• Li Brezilyayê petrola ku berbelav bûyî nayê paqijkirin 

  Hate gotin li Brezîlyayê petrola ku li nêzî peravê li 2 hezar km berbelav bûyî nikare were paqijkirin, Neteweyên Yekbûyî (NY) bang kir ku bi lezginî tevdîr werin girtin.
• Yekemcar doktora bi zimanê Înka hate nivîsandin 

  Xwendekareke doktora ya li Perûyê yekemcar teza xwe bi zimanê Qûechûa ku zimanê Înka ye nivîsand.
• Guh bidin qîrîna Geliyê Dîcleyê û Heskîfê 

  Koordînasyona Heskîfê banga xwedîlêderketina Geliyê Dîcleyê û Heskîfê kir. Koordînasyonê got ku “Em dikarin bajarê Heskîfê yê 12 hezar salî rizgar bikin.”
• Li Arjantînê hejarî 35 ji 100'î derbas kir 

  Li Arjantînê ku dawiya vê mehê hilbijartin wê lê werin kirin ji ber polîtîkayên Serokê rastgir Maurîco Macrî 35 ji 100'î yê gel hejar e.
• Çeşnên daran ên li Ewropayê li ber qirbûnê ne 

  Di daxuyaniyê de ya ku ji hêla Yekîtiya Parastina Sirûştê ya Navnetewî (IUCN) ve hatî weşandin, hate gotin 2 ji 5'an a çeşnên daran ên li Ewropayê, ji çeşnên nû jî 3 ji 4'an li ber qirbûnê ne.
• Li Swîsreyê bi sed hezaran kes li dijî germa global daketin qadan 

  Di çarçoveya Greva Avhewayê ya Global li Bernê ya ku paytexta Swîsreyê ye, bi sed hezaran kes daketin qadan û bal kişandin ser germa global.
• 75 sal e ruh dide sefarê 

  Muhammet Nezir ê ku di zarokatiya xwe de dest bi sefariyê kir û ev 75 sal e didomîne got, ew li rojên berê digere û anî ziman ku ji bo pîşeya wî winda nebe, ew ê heta dawiya temenê xwe sefariyê bike.
• Bi milyonan mirov li dijî germahiya global derketin kuçeyan 

  Li gelek deverên cîhanê bi milyonan mirov bi çarçoweya greva avûhewayê bang kirin ku li dijî germahiya global bi lezgînî divê tevger çêbibe.
• Ji pisporên NY'yê rapora okyanosê ku li alarmê dide 

  Panêla Guherîna Avûhewayê ya Navhikûmetî ya bi ser Neteweyên Yekbûyî (IPCC) ve, têkilî okyanosan û qeşayan raporeke ku li alarmê dide weşand.
• Ekolojî li welatên Ereban: Wê herî zêde bandor li wan bibe 

  Li welatên Ereban ên ku li dinyayê herî zêde ew karbondîoksîtê belav dikin, ji ber qîmetnedana ekolojiyê û germahiya global, ji bo pêşîlêgirtina karesetan tevdîrên wan kêm e.
• Pêwendiya rîska demansê bi hormona ostrojenê heye 

  Tê gotin ku pêwendiya nexweşiya demansê bi hormona ostrojenê heye ku li dinyayê 50 milyon kes bi vê nexweşiyê ne.
• Li Kerkûkê pêngava çandina 10 hezar şitlan destpê kir 

  Li Kerkûkê pêngava çandina zêdetirî 10 hezar şitlên daran li 36 tax û 6 bajarokên Kerkûkê bi tevlîbûna 508 kesên dildar destpê kir.