CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Nayê payin ku bikaranîna global a rijiyê kêm bibe 

  Ajansa Navnetewî ya Enerjiyê ragihand ji ber hêla koronayê bikaranîna rijiyê pir ketiye, tê payin ku 2021'ê were asta berê.
• KCÊE, SMGÊ û KCDK-E'yê Cejna Êzî pîroz kirin 

  Koordînasyona Civaka Êzidî ya li Ewropayê (KCÊE), Sîwana Meclîsên Gundên Êzidiyan (SMGÊ) û Kongreya Civaka Demokratîk a Kurdistaniyên li Ewropayê (KCDK-E) Cejna Êzî pîroz kirin. Di peyaman de ji bo xwedîderketina li berxwedana Şengalê bang hate kirin.
• Ji 5 kesan yek wê bi pençeşêrê bikeve 

  Li gorî daneyên Navenda Lêkolîna Pençeşerê ya Navnetewî (CIRC), îsal bi kêmanî 19,3 milyon weqayên pençeşerê hatine tespîtkirin, her ji 10 kesan yek jê dimire.
• KNK: Cejna Êzî pîroz be 

  Konseya Rêveber a KNK'ê bi peyamekê Cejna Êzî ya civaka Êzidî pîroz kir.
• Malên Berê yên Wanê êdî nema ne 

  Malên Berê yên Wanê, di bin navê veguherîna bajêr û dagirkeriya 'çêbike-bifiroşe' de tune dibin.
• 'Karkeriya çandiniya demsalî birîna civakê ye' 

  Serokê Giştî yê Tarim Orkam-Senê Ahmet Keleş bal kişand ser karkerên çandiniyê yên demsalî ku di nava şert û mercên giran de dixebitin û destnîşan kir ku pirsgirêka karkerên demsalî birîna bingehîn a civakê ye.
• Zexta li ser sirûştê wê geşedana mirovî sînordar bike 

  Li gorî Neteweyên Yekbûyî, heke tevdîr neyên standin zexta giran a germbûna global a li ser cîhanê wê geşedana mirovî bi rengekî ku rawestîne, asteng bike.
• Kûskûs kete lîsteya Mîrateya Cîhanê 

  Xwarina herî populer a Bakurê Efrîkayê kûskûs kete lîsteya Mîrateya Cîhanê ya UNESCO'yê.
• Maliyeta bobelatên sirûştî û mirovî zêdetir bû 

  Tê gotin maliyeta ji ber bobelatên sirûştî û mirovî ya îsal li gorî salên bihurî pir zêde bûye.
• Fransa dixwaze têkoşîna ji bo avhewayê bike xaleke Destûra Bingehîn 

  Serokkomarê Fransayê Emmanûel Macron got, ji bo têkoşîna ji bo avhewayê li Destûra Bingehîn bê bicihkirin wê referandûm bê kirin.
• Li dijî qirkirina lawiran a li Kurdistanê bang 

  50 komele û federasyon diyar kir ku li Kurdistanê lawirên kûvî tên qirkiri, banga hestyariyê kirin.
• Dagirkeriya Tirk dîsa gelê Başûr kir hedef 

  Ji ber bomberdûmana dewleta Tirk agahî ji 3 sivîlên li Başûrê Kurdistanê nayê stendin.
• 'Rojekê nexebitim, roja dî birçî me' 

  Li Wanê ku rêjeya bêkariyê pir zêde ye, qedexe zêdetir zorê li esnafan dikin.
• Ji sala 2008’an ve Amazon tê texrîbkirin 

  Li gorî daneyên fermî yên Brazîlyayê qirkirina daristanên li Amazonê gihşte asta herî jor a 12 salên dawî.
• Qetlîama dewleta Tirk a li ser xwezayê hate protestokirin 

  Rêxistinên jinan ên li Şirnexê diyar kirin ku dewleta Tirk çiyayên Kurdistanê dişewitîne û vê talana xwezayê ya bi HES’an protesto kirin.
• KCÊE: Em xêr û xêrata rojî û cejnên îsal bişînin Şengalê 

  Koordînasyona Civaka Êzidxanê ya li Ewropayê (KCÊE) bi wesîleya dema rojî û cejnên Êzidiyan ên 1'ê Kanûnê dest pê dike daxuyaniyek da û bang li civaka Êzidî kir ku xêr û xêrata xwe ya îsal ji xelkê Şengalê re bişînin, xwedî li Şengalê derkevin.
• Li nava ciwanan, xerabûna dîsmorfîk a bedenî zêde dibe 

  Li gorî lêkolînekê, bikaranîna zêde ya tevna dîjîtal li nava ciwanan dibe sedema nexweşiya xerabûna dîsmorfîk a bedenî.
• Ava paqij bi destê sê milyar mirovî nakeve 

  Neteweyên Yekbûyî ragihand ku li qada navneteweyî, zêdeyî sê milyar mirov nikarin bi hêsanî xwe bigihînin çavkaniyên avê.
• Li Alpan li gel erozyonê jî raqim zêde dibe 

  Li gorî lêkolîneke li Alpên Swîsreyê hatî kirin ji ber aktîvîteyên binerd, raqim zêde dibe û bi sedema erozyonê hêrifandinê telafi dike.
• Teyrê sala 2021'ê: Athena noctua 

  'Kundê biçûk' ku ji Asya heta Kurdistan û Tirkiyeyê, ji wir jî heta rojavayê Ewropayê li qadeke berfireh dijî, weke teyrê sala 2021'ê hate hilbijartin.
• Hewaya lewitî bandora pandemiyê zêdetir dike 

  Li gorî lêkolînên zanistî li deverên ku hewa pir lewitiye bandora kujerbûnê ya vîrûsên weke Covîdê zêdetir dibe.
• Aşê sed salî bûye hedefa defînegeran 

  Li navçeya Sûrê ya Amedê aşê avê yê dîrokî yê sed salî bûye cihê sergo û hedefa defînegeran.
• Li Qişleyê pezkûvî dimirin 

  Li navçeya Qişle pezkûvî li ber ava Bendava Pembelî dikevin û dimirin.
• DîdarIya du gelan ‘Nehlê’ 

  Gelê Aşûrî heya sala 1914’an jî li geliyê Tiyarê ya Colemêrg a Bakurê Kurdistanê dijiyan. Li Matê, Mutê, Bazê, Şewate û hwd li quntarên çiyayê Cîlo cihwarên wana hebûn. Li wê herêmê gelek cih û gundên Kurdan jî hebûn û bi hevdu re li nav aramiyê dijiyan.
• Li Çiyayên Alpan germbûn: Berf bi jor ve dikişin 

  Li gorî lêkolîna li welatên ku Çiyayên Alpê lê ne, hatiye kirin van salên dawî zivistanan ne zêde sar in û berf kêmtir bûye.