CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Cihê hinarê di efsane û baweriyên Kurdan de 

  Di nav efsane û baweriyên Kurdan de cihekî hinarê yê pîroz û taybet heye, wek mêweyeke pîroz û bibereket û jidayikbûnê tê dîtin.
• Li Kurdistanê pergala hilweşînê: Qirkirina Xwezayê 

  Di van salên dawî de di çarçoveya konsepta şer de, di serî de herêmên Amed, Dersim û Cûdî li hemû bajarên Kurdistanê qadên ekolojiyê rastî texrîbatên sîstematîk tên.
• Li ba Hewramiyan axa bi bereket ji bo çandiniyê ye, ya req jî ji bo niştecihbûnê ye 

  Hewramiyan erdên çandiniyê nekirine cihên niştecihbûnê û wek tiştekî siruştî nedîtine ku erdek ku ji bo ajotinê guncaw be, wî erdî bikin cihê niştecihbûnê. Li ba Hewramiyan axa bibereket ji bo çandiniyê ye û erdên req jî ji bo niştecihbûnê ne.
• Sala 2023'an wê bibe 'sala herî germ a heta niha hatiye qeydkirin' 

  Servîsa avhewayê ya Ewropayê Copernîcûs ragihand ku piştî meha Mijdarê ya 'awarte' sala 2023'an wê bibe sala herî germ a hatiye qeydkirin.
• Li Tehranê ji ber hewaya qirêj banga ‘li mal bimînin’ li gel hate kirin 

  Li paytexta Îran Tehranê ji ber hewaya qirêj ku her sal zêdetir dibe, banga ‘li mal bimînin’ li gel hate kirin.
• Ji ber komira nebaş tenduristiya gel di xetereyê de ye 

  Firotin û bikaranîna komira Şirnexê bi giştînameyê meha Tîrmehê hatibû qedexekirin, lê belê xetereya komira ku ji aliyê qeymeqamtiyên Nisêbîn, Qoser û Kerboranê tê belavkirin, dewam dike.
• Pira Nehrî her bedew e 

  Pira Nehrî ya li Şemzînanê yek ji bedewiyên xwezayî yên Kurdistanê ye. Her demsalê bedewiyeke xwe ya cuda heye.
• NY’ê hişyar kir: Rekorên avhewayê têne şikandin 

  Di vekirina lûtkeya avhewayê COP28 de hişyarî hat dayîn ku sala 2023’yan wê bibe sala herî germ.
• Li Iraqê ji ber hişkesaliyê cotkar bi pirsgirêka avê re rû bi rû ne 

  Hişkesaliya li Iraqê û kêmbûna avê cotkaran neçar dike ku qadên xwe yên çandiniyê kêm bikin.
• Bîlançoya lehî û berfê: 9 kes jiyana xwe ji dest dan 

  Li bajarên ku bager, berf û baranê bandor lê kirin, hejmara kesên jiyana xwe ji dest dane derket 9’an. Cenazeyên 4 kesên ku li Êlîhê jiyana xwe ji dest dabûn, hatin veşartin.
• Li Serhedê ji ber berfê rêya bi sedan gundan hatin girtin 

  Li herêma Serhedê ya Bakurê Kurdistanê rêya bi sedan gund û taxan ji ber berfê hatin girtin.
• Li Şengalê toz rabû, li Îranê qirêjiya hewayê 

  Li Şengalê toz rabû. Li Îranê jî ji ber qirêjiya hewayê xwendin hate rawestandin.
• Germahiyên zede dibe ku heta sala 2050’î bibe sedema ji pênc qat zêdetir mirinan! 

  Pisporên navneteweyî hişyarî dan ku heke tedbîrên baş li dijî guherîna avhewayê neyên girtin di deh salên pêş de li seranserê cîhanê ji ber germa zêde dibe ku hema hema pênc qat zêdetir mirov bimirin.
• Li Îranê qirêjiya hewayê: Dibistan hatin girtin, karmend dê li malê bixebitin 

  Li paytexta Îranê Tehranê ji ber qirêjiya hewayê ya zêde tedbîrên ji bo roja Çarşemê tên girtin. Ji ber hewaya nebaş bandorê li Tehran û bajarên din dike, dibistan hatin girtin.
• Li peravê Gola Wanê talana bi pênc stêrkî 

  Bi kevir û axê peravê Gola Wanê tê dagirtin û li ser jî Otela Merît tê çêkirin. Walîtiya Wanê û Şaredariya Edremît a AKP'yî jî li hemberî vê talanê bêdeng in.
• ‘Divê em li herêma Firatê çandiniyê dewlemendtir bikin’ 

  Hevseroka Desteya Çandiniyê ya Herêma Firatê Sewsen Daban diyar kir ku êrîşên dewleta Tirk ên li ser binesaziyên herêmê û qutkirina çemê firatê, bandorekê neyînî li ser çandiniya herêmê dike û got: “Divê em çandiniyê dewlementir bikin.”
• Kurdên Yaresan Cejna Xavankar pîroz kirin 

  Kurdên Yaresan ên ji çar aliyên Kurdistan û Îranê di 31’ê Cotmehê de li Sedat Hayderî Tekiye ya gundê Toşamiyê yê girêdayî bajarê Gahvare ya parêzgeha Kirmaşanê kom bûn û kevneşopiya Xavankar pîroz kirin.
• Projeyên kooperatîfê li Şehbayê sîstemeke nû ya pêşvebirina aboriya civakî ye 

  Li Şehbayê armanca sereke ji projeyên kooperatîfan pêşvebirina aboriya civakî bi çanda hevkariyê ye. Bi saya van projeyan di nava salekê de ji sedî 35 bêkariya li Şehbayê kêm bûye.
• Çemên Colemêrgê bi navê 'islah'ê ji holê têne rakirin 

  Gelek çemên li Colemêrgê bi rijandina beton hatin ziwakirin, dar, giha, heywan û jiyana xwezayî ya li derdora van çeman hatin tunekirin.
• Navenda Jiyan a Dermanê Xwezayî 

  Navenda Jiyan a Dermanê Xwezayî ji sedî 80'yî nexweşiyên şekir, kolestrol, jinan û gurçikê derman dike.
• Pisporên avhewayê ji bo pêşerojek domdar bang kirin 

  Zanyaran hişyarî dan ku 'nîşanên jiyanê' yên cihanê di dîroka mirovahiyê de ji her demê xirabtir in û banga veguheztinek bilez û dadwerî bo pêşerojek domdar kirin.
• Li navenda çandiniyê êdî çandinî nayê kirin 

  Li navçeya Erdîşê ku navenda çandiniyê, ji ber polîtîkayên şaş cotkar êdî nikarin dabara xwe bikin. Cotkar Mûstafa Yilmaz diyar kir ku ji ber krîza aborî di berhemên xwe de zirar dikin.
• Çemê Bendîmahiyê kirin qurbanê rantê 

  Çemê Bendîmahiyê ku çavkaniya herî mezin a ava ku diherike Gola Wanê, ji ber HES û bendavên ku li ser hatine çêkirin bi temamî zuha bûye. Bi mîlyonan masî û zindiyên di çemê de tine bûn.
• Neteweyên Yekbûyî li dijî madeyên kîmyewî pîvanên nû danî 

  Neteweyên Yekbûyî ji bo parastina mirovan û cîhanê ji madeyên kîmyewî yên xetere, pîvanên ewlekariyê yên nû pejirand.
• Li DMME'yê doza hawirdorê ya bêhempa 

  Şeş ciwanên li herêmên Portekîzê yên ku ji ber şewatê û pêla zêde ya germê xisareke mezin li wan bûye, li DMME'yê li ber hikumetên Yekîtiya Ewropayê û pênc welatan rabûn.