CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Germbûna kurewî: Li gorî NY’ê gerstêrk li ber hilweşînê ye 

  Li gorî rapora nû ya Neteweyên Yekbûyî (NY), Rêxistina Meteorolojiyê ya Cîhanê (WMO), sala 2023’yan bûye deh salên herî germ ên tomarkirî.
• Bi hatina meha Remezanê re, azarên penaberên li kampên Minbicê girantir dibe 

  Bi hatina meha Remezanê re, penaberên kampên Minbicê rastî şert û mercên zehmet ên aborî û jiyanî tên. Koçberên kampên navçeya Minbicê banga alîkariyê li rêxistinên navneteweyî kirin.
• Bi çêkirina şerbetan debara xwe dike 

  Mihemed Emîn El Sewas çêkirina Ava Sus, Temir Hindî û Celabê wek pîşeyekî dibîne û pê debara jiyana xwe dike.
• IEA: Tevî çareseriyên guncav emîsyonên metanê di asta rekorê de ye 

  Li gorî analîzek ku roja Çarşemê ji hêla Ajansa Enerjiyê ya Navneteweyî (IEA) ve hatî weşandin, belavkirina metanê ya gerdûnî ligel hebûna çareseriyê û lêçûnek erzan jî sala 2023’yan di astên rekorê de ma.
• Derbarê komkujiya karkeran a li Licikê de li 8 bajaran gilîname hatin amadekirin 

  Rêxistinên ekolojiyê li 8 bajaran derbarê berpirsiyarên karesta madenê ya li Licikê de gilîname amade kirin ku di karesetê de 9 karker hatin qetilkirin.
• Felaketa li Licikê herî kêm wê 100 salî dewam bike 

  Ji Polen Ekolojiyê Tûgba Kahraman bi bîr xist ku li Licikê qirkirina ekolojîk li qadeke berfireh belav bûye û got, "Siyanur û madeyên kîmyewî yên giran wê tevlî Firatê bibin. Felaket wê herî kêm 100 salî dewam bike."
• Şitilgehek ji bo Reqayê 

  Şitilgeha El Emel ku bi hezaran ji cûreyên şitilan herêmê dixemilîne, şitilgeha herî mezin a Reqayê ye. 10 pispor ji bo jinûve geşkirina xwezayê hewl didin.
• KCK: Tirkiye divê demildest ji zihniyeta dijminê mirov û xwezayê rizgar bibe 

  Hevserokatiya Konseya Rêveber a KCK’ê têkildarî hilweşîna madenê ya li navçeya Licik a Erzînganê daxuyaniyek da û diyar kir ku Tirkiye divê demildest ji zihniyeta dijminê mirov û xwezayê rizgar bibe.
• 'Projeyên HES'ê polîtîkaya qirkirinê ye' 

  Hevberdevka Tevgera Ekolojiyê ya Mezopotamyayê Derya Akyol anî ziman, armanc ji projeyên HES'ê ku parçeyek ji polîtîkaya şerê taybet a li ser Kurdistanê y e, talankirina xwezayê û tunekirina dîroka çandê ye.
• Xwedêda Ilyas: Hêzên komploger tecrîdê dişidînin 

  Hevserokê Desteya Rêveber a Şengalê Xwedêda Ilyas diyar kir ku armanc ji komploya 15'ê Sibatê şikandina hêz û îradeya gelên Rojhilata Navîn bû û got, hêzên ku komplo kirin niha jî tecrîdê li Îmraliyê dişidînin.
• Li Okyanûsan rekora nû ya germahiyê û encamên wê yên gengaz 

  Cîhana zanistî carek din di der barê germahiya rûyê okyanûsan hişyarî da.
• Li Baxçeyên Hewselê dar tên birîn 

  Li Baxçeyên Hewselê ya ku di lîsteya Mîrateya Çandê ya Cîhanê UNESCO’yê de ye dar tên birîn.
• Li Colemêrg û Wanê ji ber berfa zêde li 806 cihan rê hatin girtin 

  Li Colemêrg û Wanê, ji ber barîna berfa zêde rêyên 806 gund û mezrayan hatin girtin.
• Salih ê Hamayî ji bo zarokên xwe li Rojava ye 

  Salih ê Hamayî ku sala 2015’an koçî navçeya Rimêlan a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê kir, wiha got: “Me li Rojava jiyaneke ku em bikarin lê nefes bistînin, dît. Ji bo ewlehiya zarokên xwe, min cihekî ji Rojava baştir nedît.”
• Hevsengiya li Amazonê guherî: Ziwatî û bandora li ser hawirdor û civakê 

  Ziwatiya ku li Daristanên Baranê yên Amazonê zêde bû, têkildarî paşeroja ekosîstemê pirsgirêkên girîng xist rojevê.
• Li serayên li Rimêlanê hilberîna zebzeyê 

  Sera zebzeyan a 36 donimî ya li Rimêlanê, bersivê de di pêwîstiyên zebzeyan ên bazara Girkê Legê, Dêrik û Rimêlanê. Carna jî ji Qamişlo, Hesekê û Dêrazorê re jî tê şandin.
• Enerjiyên nûjenkirî di sala 2023’yan de zêde bûn 

  Li gor daneyên Ajansa Enerjiyê ya navneteweyî (IEA), par li gor sala 2022’yan sedî 50 zêdetir enerjiya nûjenkirî hatiye bikaranîn û bi vî awayî gihaştiye asteke “dîrokî”.
• Li Colemêrgê ji ber berfê rêya 284 gund û gundikan hate girtin 

  Li Colemêrg û navçeyên wê ji ber berfa zêde rêya 284 gund û gundikan hate girtin.
• Li Ewropayê barîna berfê her ku diçe kêm dibe: Ev agahiyek xirab e! 

  Li gorî lêkolîneke ku ji aliyê lêkolînerên Zanîngeha Dartmouthê ve hatiye kirin, ji ber germahiya kurewî li Ewropayê barîna berfê ya vê dawiyê her ku diçe kêm dibe. 
• Ayten Kordû: Ev yek madenkariya mêtingeriyê ye 

  Parlamentera Dersimê ya DEM Partiyê Ayten Kordû lêgerîna li zêr a bi siyanurê weke mêtingeriyê pênase kir û got, "Hûn hem mirovan asîmîle dikin hem jî hebûneya wê herêmê talan dikin."
• Polîtîkaya avê ya Tirkiyeyê: Şer û talan 

  Tirkiye bi bendavên ku daniye ser çemên Dîcle û Firatê li Sûriye û Iraqê dibe sedema pirsgirêka avê, li nava welêt jî bendavan weke rêbazeke şerê taybet li dijî PKK'ê bi kar tîne.
• Gundên Hewreman û rola Kaniya Kêmne 

  Pêşiyan gotiye: “Av û avadanî”. Di navbera av û avadaniyê de têkiliyeke xurt heye. Hewramiyan zêdetir haya wan ji vê têkiliyê çêbûye. Av li ba Hewramiyan tenê hêmaneke bikaranînê nîn e, hêmana vejîna siruştê ye.
• Li Colemêrgê rê hatin girtin 

  Li Colemêrgê ji ber berfa ku du roj in bênavber dibare, rêya 34 gund û mezreyan li çûn û hatinê hatin girtin.
• Ji Firatê heta Basrayê komkujiya ekolojîk -I- 

  Xebatên kanê yên bi siyanur hem li navçeya Îlîçê ya Erzinganê hem jî li navçeya Giyadînê ya Agiriyê, ji Tirkiyê hetanî Basrayê dibe sedema karesatên pir mezin.
• DEM Partiyê Cejna Êzî li civaka Êzidî pîroz kir 

  Komîsyona Bawerî û Gelan a DEM Partiyê bi daxuyaniyekî Cejna Êzî li civaka Êzidî û gelên cîhanê pîroz kir.