ZANIST

Hemû Nûçe

• Çar cûrên nû yên semasî hatin kifşkirin 

  Lêkolînên dawî yên li Okyanûsya hatin kirin, herî kêm 4 cûrên nû yên semasî li binê behrê hatin kifşkirin.
• Ava Marsê dibe ku qaqilkê wê de veşartî be! 

  Li gorî çavdêrên dawî yên li ser Marsê tê gotin dibe ku agahiyên li ser gol û okyanosan bide ku lê tê fikirîn demekê li Marsê hebûn.
• Gelo li derweyî Cîhanê gîha dikare bê şînkirin? 

  Bakteriya ku li Stasyona Fezayî ya Navnetewî (ISS) hatî tesbîtkirin weke îsbatekê tê nîşandayîn ku mirov dikare li derweyî Cîhanê gîha şîn bike.
• Kevirê esmanî yê herî kevnar hate tesbîtkirin 

  Li Cezayîrê meteroîta ku tê texmînkirin 4,5 mîlyar saliye, roja îro kevirê esmanî yê herî kevnar e.
• Kevirekî ezmanî derheqê jiyanê dibe ku hin agahiyan bide 

  Hate diyarkirin meteorîdê ku li Ingiltereyê ketî nêzî malekê beriya bi 4,6 milyar sal çêbûye.
• Rûsya wê stasyona li ser Heyvê bi Çînê re çêbike 

  Rûsya û Çîn ku karên xwe yên li fezayê berfireh dikin, ragihandin ku ji bo li ser Heyvê stasyoneke karên zanistî ava bikin, wê hevkariyê bikin.
• Li navenda daneyan a Fransî OVHCloud şewat derket 

  Li Fransayê li navenda mezin a daneyan OVH'ê şewat derket, gelek malperên înternetê nesazkar bûn û dibe ku gelek jê daneyên wan nemabin.
• Neandertal dibe ku hîn zûde tune bû bin 

  Têkildarî tunebûna mirovên Neandertal gelek teoriyên cuda hatin afirandin. Tê îdîakirin ku tunebûna wan ji texmînan kevntir e.
• Emrê jiyanê li cîhanê herî zêde milyarek sal e 

  Li gorî lêkolînekê, li cîhana me ya 4.5 milyar salî, piştî milyarek salên din wê oksîjen biqede û dawî li jiyanê bê.
• Li 26 salên tîrêjê dûr gerestêrkeke balkêş hate dîtin 

  Piştî xebata astronotan exoplanet (gerestêrke derveyî rojê) ya ku ji cîhanê gelekî meztir e û germahiya rûberê wê 400 pile ye, hate keşefkirin.
• Gelo Neandertal ji ber guherîna cemsera manyetîk tune bûn? 

  Li ser tunebûna Neandertalan heta niha gelek teorî hatin bilêvkirin. Zanyarên Îngiliz jî îdîa dikin ku guherîna ku ji nişka ve li cemserên manyetî çêbû, bû sedema tunebûna Neandertalan.
• Huner derman e: Kêmbûna hunerê zêdebûna depresyonê ye 

  Gelek zanyar û doktorên li Ewropayê hemfikirin ku kêmbûna aktîvîteyên hunerî yên ji ber şewbê, mejiyê mirovan ji fêdeyê bêpar maye.
• Astronom ji şandina peykan nerazî ne 

  Şîrketa Elon Mûsk doh 60 peykên nû şand dorhêla cîhanê. Astronoman nerazîbûn nîşanî vê yekê dan û diyar kirin ku di nava 10 salan de ev hejmar dikare bigihêje 50 hezarî û ji niha ve bûye cihê fikaran.
• Telefonên mobîl agahiyên şexsî yên hesas bi dest dixin 

  Li gorî karê hevpar ê lêkolînerên Zanîngeha Bologna û Londona Ûnîversîty College, telefonên mobîl ji texmînan bêhtir agahiyên şexsî kom dikin û analîz dikin.
• Ji NASA'yê wêneyê panoramîk ê Marsê 

  Amûra Perseverance ya Ajansa fezayê ya Emerîkayê NASA'yê ku li Marsê daniye, wêneyên panoramîk ên zelal şandin.
• DNA herî kevn a naskirî ya Mamûtên li Sîbîryayê ye 

  Li gorî encama lêkolîneke zanistî ya li Swêdê hate kirin, DNA ya herî kevn a naskirî ya li cîhanê, DNA ya Mamûtekî ye.
• 'Ne asteroîtê, lê dûvstêrkê dawî li dînozoran anî' 

  Li gorî lêkolîneke zanistî ya li Scientific Reportsê hate weşandin, ya ku beriya 65 milyon salî dawî li dînozoran anî ne asteroît e, lê dûvstêrk e.
• Li Antarktîkayê bi 900 metreyî li binê qeşayê şopa jiyanê 

  Li Antarktîkayê, bi kîlometreyekê li binê qeşayê şopa jiyanê hate dîtin.
• Mûmyayên ziman zêr hatin kifşkirin 

  Yekîneyek ku ji arkeologan pêk tê, li perestgeheke li bajarê Îskenderiye ya Misrê Mûmyayên bi ziman zêr kifşkirine.
• Zarokek 4 salî şopên dînazorekê keşif kir 

  Li peraveke eyaleta Galler a Qiralyeta Yekbûyî zarokek keç a 4 salî şopeke dînazorek ya berê 220 milyon salî keşif kir.
• Sîstemeke ji şeş gerstêrkan a li derveyî Rojê hate tespîtkirin 

  Teleskopa fezayîya Swîsreyê CHEOPS, şeş gerstêrkên ku li dora stêrak TOI-178 digerin tespît kirin. Tê gotin ku ev keşf dikare bingehên têkildarî avabûn û pêşveçûna gerstêrkan serûbin bike.
• Li Arjantînê fosîlê dînozorekî mezin hate dîtin 

  Zanyaran li Arjantînê fosîlê dînozorekî dîtin. Hate ragihandin ku ev fosîl dibe ku yê zindiyê herî mezin ê li ser rûyê erdê be.
• Wêneyê herî kevn ê li ser tehtan yê berazekî ye 

  Komeke arkeologên navneteweyî li Endonezyayê wêneyekî li ser tehtan keşf kirin. Tê diyarkirin ku ev wêne 45 hezar sal berê hatiye xêzkirin û li gorî agahiyên berdest ev wêneyê herî kevn ê berazekî ye.
• Cîhan zûtir dizîvire 

  Zanyaran tespît kirin ku cîhan ji berê zûtir dizîvire û roj jî ji 24 saetan kêmtir e.
• 'Li peykên Ûranusê dibe ku okyanûsên mezin hebin' 

  Tê texmînkirin ku li pênc peykên Ûranusê, ku ji aliyê girseyê ve çaremîn mezintirîn gerstêrka Sîstema Rojê ye, di binê erdê de okyanûs heye.