ZANIST

Hemû Nûçe

• Sira dirêjiya emrê betona Romayê hat keşfkirin 

  Zanyarên Swîsreyî ku lêkolîn li ser avahiyên dîrokî yên Romayiyan kirin, keşf kirin ku avahî çawa bi hezaran sal in ku hilnaweşin.
• Divê pêşî li bandora hilweşîner a dîjîtalbûnê bê girtin 

  Îrîna Fîmîçenko bal kişand ser girîngiya pêşîgirtina li bandora hilweşîner a dîjîtalbûnê û destnîşan kir ku şênkahî rîska dîjîtalbûnê kêm dike.
• Zanyaran 'fuzyona nukleerê' ya dîrokî keşif kirin 

  Di fuzyona nukleerê de keşfeke dîrokî hate kirin. Zanyarên Emerîkî ragihand ku di fuzyona nukleerê de 'pêngaveke zanistî ya mezin' avêtine.
• NY: Ji çaran sisêyê mirovên ser 10 saliyê ne xwedî telefon in  

  Li gor Yekîtiya Ragihandinê ya Navneteweyî ya girêdayî Neteweyên Yekbûyî (ITU), ji çaran sisêyê mirovên ser deh saliyê xwedî telefonên mobîl in.
• Ji ber teknolojiyê, em ê hezar salên din bişibin çi? 

  Operatora telefonê ya navneteweyî TollFree Forwarding, prototîpê mirov ê ji ber tekonolojiyê bişibe çi, çêkir.
• Li dinyayê cara pêşîn xwîna çêkirî neqlî mirovan hate kirin 

  Li Îngilîstanê zanyaran cara pêşîn xwîna ku li laboratûvarê çêkiribûn neqlî mirovan kirin. Tê diyarkirin ev gav wê ji bo tedawiya nexweşiyên wekî talasemiyê avantajeke mezin be.
• Awûstralya dixwaze li Heyvê nebatan biçîne 

  Zanyarên Awûstralyayî dixwazin ku heta sala 2025’an nebatan li Heyvê biçînin.
• Xelata Tipê ya Nobelê dan zanyarê ku DNA’yê kişf kir 

  Svante Paabo yê şîfreya genoma Neandertal çareser kir, Xelata Tibê ya Nobel wergirt.
• Qirêjiya hewayê yek ji sedemên kanserê ye 

  Zanyaran tespît kirin ku qirêjiya hewayê dibe sedema rûdana kansera pişikê.
• Nivîsandina bi temamî fonetîk a 4400 salî ya Padîşahiya Elamê  

  Lînear nivîseke pir taybet a Padîşahiya Elamê ye ku dikeve başûrê rojavayê Îranê ya îroyî, ji hêla lêkolînerek Fransî û ekîba wî ve hate deşîfrekirin.
• NASA roketeke nû dişîne ser Heyvê 

  NASA amadekariyê dike ku roja Duşemê roketeke nû bişîne Heyvê. Ji bo mirovan bibin ser Heyvê û vegerîne demeke dirêj e planan çêdike.
• Di dîrokê de cara yekem di gerstêrkek a ji dervey rojê de CO2 hat tespîtkirin 

  Teleskopa Fezayê ya James Webb cara yekem di atmosfera gerstêrkek a ji dervey rojê de, bi awayek vekirî karbondîoksît tespît kir.
• Zanyaran fêhm kirin bê ka pêşû çawa bêhna mirovan digrin 

  Pêşûyên mê bêyî wergirên xwe yên bêhnê dikarin bêhna mirovan bigirin. Ev yek jî nîşan dide ku kêzik xwedî pergalek din a bêhn stendine ne.
• Ev 50 salin cîhan bi awayek nepenî hêdî dizivire 

  Gerestêrka cîhanê dest bi lezek hêdîtir a zivirînê kir, ev yek jî bû sedem ku roj dirêjtir bibin û zanyar di bersivandina sedemê wê de, zehmetiyê dikêşin.
• Lêkolerên Belçîkayî CO2 vediguherînin berhemên kîmyewî yên domdar 

  Şîrketa Oxylûm a Zankoya Antwerp ku di derbasbûna karbona notre de roleke pêşeng lîst, teknolojiyek pêş xist ku dikare berhemên CO2’ê veguherîne berhemên kîmyewî yên domdar. Li gorî şîrketê, ev “rêbazek şoreşger û ekolojîk e.”
• Di binê okyanûsa pasîfîkê de 39 cureyên nû hatin dîtin 

  Zanyarên behrê diyar kirin dema wan DNA’yên zindiyên di binê Okyanûsa Pasîfîkê de kom kirine, 39 cureyên potansîyel ên behrê dîtine.
• Zanyaran rêya dîtina destpêkirina kozmosê dîtin 

  Li Îngîltereyê komek zanyaran metodeke çavdêriyê ya derbarê paşeroja kozmosê dîtin.
• Teknolojiya nû kifş kir ku bi rêya hêsirên çavan nexweşî dikare bên tesbîtkirin 

  Perçeyên mîkroskopîk ên di hêsiran de li ser tiştên ku di laş de diqewimin de agahiyan didin.
• Çala reş a herî zû mezin dibe, hate dîtin 

  Space.com ragihand ku çala reş a nû hatiye keşifkirin, bi 500 qatî ji çala reş a li navenda Kadizê mezintir e û ronahî bi xwe jî nikare xwe ji hêza xwe ya kişandinê rizgar bike.
• Ji sedî 14’ê nifûsa cîhanê bi nexweşiya Lymeyê ketiye 

  Li gorî lêkolînek a hat kirin, zêdeyî ji sedî 14’ê nifûsa cîhanê bi nexweşiya Lymeyê ketiye.
• Di kevirekî asîmanî de hêmanên pêwîst ên jiyanê hatin dîtin 

  Amîno asîdên ku hêmanên bingehîn ên jiyana li cîhanê ne di parçeyek ji kevirekî asîmanî hatin girtin de hatin dîtin.
• Di atmosfera cîhanê de cûreyek nû ya kîmyawiyek reaktîf hat tespîtkirin 

  Mirovên zanyar îdia dikin ku di atmosfera cîhanê de bi temamî cûreyek nû ya kîmyawiyek ‘Pileya dawî bi reaktîf’ hat dîtin, dibe ku nexweşiyên dil û bêhnstendinê çêbike û germahiya gerdûnî zêde bike.
• Qijikên biçûk ên 'Demokratîk' ji bo biryarê bidin deng bi kar tînin 

  Zanyaran keşif kirin ku qijikên biçûk ji bo ku biryar bidin bê ka wê kengê dest ji cîhê xwe berdin pêvajoyek "demokratîk" bikar tînin.
• Zanyaran potansiyela vîtamîna D ya bacanên sor eşkere kirin 

  Ger li gorî xwesteka zanyarên Brîtanî be, rojê xwarina du bacanên sor ên normal dikare mirovan ji nexweşiyan dûr bixînne.
• Google, Apple û Mîcrosoft wê şîfreyan ji holê rakin 

  Ev şîrketên mezin ên teknolojiyê di nava salekê de wê êdî ‘teşqeleya şîfreyan’ ji holê rakin.