CIVAK-EKOLOJÎ

Hemû Nûçe

• Tirkiye di 'Endeksa Paşeroja Kesk' de di rêzên dawiyê de ye 

  Li gorî rapora Enstîtuya Teknolojiyê ya Massachûsettsê (MIT) ya Endeksa Paşeroja Kesk a 2023’yan di nava 76 welatan de Tirkiye di rêza 63’eyemîn de ye.
• Kantona Cizîrê werza Biharê bi rengên xweşik pêşwaz dike  

  Li herêma Cizîrê hatina Baranê, Biharek pir xweşik li pey xwe xemiland.
• Li Rûsyayê karesata lehiyê berdewam dike 

  Rayedarên herêma Kurgan a Ûralê ya Rûsyayê, ji ber lehiyên dîrokî bang li welatiyan kirin ku "demildest" malên xwe vala bikin û hişyarî dan ku wê bi şev rewş "pir dijwar" bibe.
• Kalçik: AKP her wiha dijminê erdnîgariya Kurdan e 

  Serokê Van Çev-Derê Alî Kalçik destnîşan kir ku AKP çavkaniya gelek pirsgirêkên giran ên li xwezayê ye û got, li gel înkarkirina nasnameya Kurd her wiha dijminatiyê li xwezaya Kurdan dike.
• Li Meletiyê bi pileya 4.1 erd hejiya 

  Li Meletiyê di saet 08.44’an de bi pileya 4.1 erd hejiya.
• KNK'ê Cejna Remezanê pîroz kir 

  KNK'ê Cejna Remezanê pîroz kir û got, "Em bi hêvî û xwedî wê baweriyê ne ku gelê me, wê di demeke nêz de bi aramî, aştî û azad, cejnên xwe û şahiyên xwe li ser axa xwe ya azad pîroz bike."
• KOMAW'ê cejna gelê Kurd pîroz kir 

  KOMAW'ê Cejna Remezanê li gelê Kurd pîroz kir û xwest, cejna îsal bibe wesîle ji jiyaneke hevpar a demokratîk, azad û aştiyane re.
• Amadekirina kulor di cejnan de  

  Di nava çanda Kurdan de yek ji kevneşopiyên bingehîn ên cejnê çêkirina kuloran e. Dayîk û dapîr beriya cejnê bi çend rojan dest bi çêkirina kuloran dikin.
• Îran û Rojhilatê Kurdistanê li ber derazînka 'civaka aloz' û civaka demokratîk û ekolojîk' e 

  Komîteya Ekolojiyê ya KODAR'ê îşaret bi metirsiya têkçûna jîngeha Îran û Rojhilatê Kurdistanê kir û got, di salroja ji dayikbûna Rêberê Gelê Kurd Abdulah Ocalan de hizra rizgariya jîngehê erkê her kesî ye.
• Bi wesîleya 4'ê Nîsanê 800 dar li kantona Firatê hatin çandin 

  Li Kobanê bi wesîleya 4'ê Nîsanê rojbûna Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan 800 darên Peyam û Xurman hatin çandin.
• Germbûna kurewî: Li gorî NY’ê gerstêrk li ber hilweşînê ye 

  Li gorî rapora nû ya Neteweyên Yekbûyî (NY), Rêxistina Meteorolojiyê ya Cîhanê (WMO), sala 2023’yan bûye deh salên herî germ ên tomarkirî.
• Bi hatina meha Remezanê re, azarên penaberên li kampên Minbicê girantir dibe 

  Bi hatina meha Remezanê re, penaberên kampên Minbicê rastî şert û mercên zehmet ên aborî û jiyanî tên. Koçberên kampên navçeya Minbicê banga alîkariyê li rêxistinên navneteweyî kirin.
• Bi çêkirina şerbetan debara xwe dike 

  Mihemed Emîn El Sewas çêkirina Ava Sus, Temir Hindî û Celabê wek pîşeyekî dibîne û pê debara jiyana xwe dike.
• IEA: Tevî çareseriyên guncav emîsyonên metanê di asta rekorê de ye 

  Li gorî analîzek ku roja Çarşemê ji hêla Ajansa Enerjiyê ya Navneteweyî (IEA) ve hatî weşandin, belavkirina metanê ya gerdûnî ligel hebûna çareseriyê û lêçûnek erzan jî sala 2023’yan di astên rekorê de ma.
• Derbarê komkujiya karkeran a li Licikê de li 8 bajaran gilîname hatin amadekirin 

  Rêxistinên ekolojiyê li 8 bajaran derbarê berpirsiyarên karesta madenê ya li Licikê de gilîname amade kirin ku di karesetê de 9 karker hatin qetilkirin.
• Felaketa li Licikê herî kêm wê 100 salî dewam bike 

  Ji Polen Ekolojiyê Tûgba Kahraman bi bîr xist ku li Licikê qirkirina ekolojîk li qadeke berfireh belav bûye û got, "Siyanur û madeyên kîmyewî yên giran wê tevlî Firatê bibin. Felaket wê herî kêm 100 salî dewam bike."
• Şitilgehek ji bo Reqayê 

  Şitilgeha El Emel ku bi hezaran ji cûreyên şitilan herêmê dixemilîne, şitilgeha herî mezin a Reqayê ye. 10 pispor ji bo jinûve geşkirina xwezayê hewl didin.
• KCK: Tirkiye divê demildest ji zihniyeta dijminê mirov û xwezayê rizgar bibe 

  Hevserokatiya Konseya Rêveber a KCK’ê têkildarî hilweşîna madenê ya li navçeya Licik a Erzînganê daxuyaniyek da û diyar kir ku Tirkiye divê demildest ji zihniyeta dijminê mirov û xwezayê rizgar bibe.
• 'Projeyên HES'ê polîtîkaya qirkirinê ye' 

  Hevberdevka Tevgera Ekolojiyê ya Mezopotamyayê Derya Akyol anî ziman, armanc ji projeyên HES'ê ku parçeyek ji polîtîkaya şerê taybet a li ser Kurdistanê y e, talankirina xwezayê û tunekirina dîroka çandê ye.
• Xwedêda Ilyas: Hêzên komploger tecrîdê dişidînin 

  Hevserokê Desteya Rêveber a Şengalê Xwedêda Ilyas diyar kir ku armanc ji komploya 15'ê Sibatê şikandina hêz û îradeya gelên Rojhilata Navîn bû û got, hêzên ku komplo kirin niha jî tecrîdê li Îmraliyê dişidînin.
• Li Okyanûsan rekora nû ya germahiyê û encamên wê yên gengaz 

  Cîhana zanistî carek din di der barê germahiya rûyê okyanûsan hişyarî da.
• Li Baxçeyên Hewselê dar tên birîn 

  Li Baxçeyên Hewselê ya ku di lîsteya Mîrateya Çandê ya Cîhanê UNESCO’yê de ye dar tên birîn.
• Li Colemêrg û Wanê ji ber berfa zêde li 806 cihan rê hatin girtin 

  Li Colemêrg û Wanê, ji ber barîna berfa zêde rêyên 806 gund û mezrayan hatin girtin.
• Salih ê Hamayî ji bo zarokên xwe li Rojava ye 

  Salih ê Hamayî ku sala 2015’an koçî navçeya Rimêlan a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê kir, wiha got: “Me li Rojava jiyaneke ku em bikarin lê nefes bistînin, dît. Ji bo ewlehiya zarokên xwe, min cihekî ji Rojava baştir nedît.”
• Hevsengiya li Amazonê guherî: Ziwatî û bandora li ser hawirdor û civakê 

  Ziwatiya ku li Daristanên Baranê yên Amazonê zêde bû, têkildarî paşeroja ekosîstemê pirsgirêkên girîng xist rojevê.