Rojava modeleke gelê Kurd e ku li xaka xwe ya ji hezaran salî lê ye lêgerîna li wekhevî, azadî û aştiyê nîşan da. Ev model ne tenê ji bo Kurdan her wiha ji bo gelên li herêmê hemûyan hêviya demokrasî û jiyaneke hevpar radixe pêş çavan. Ev rastiya li Rojava bûye hedefa makîneya propagandayê ya dewleta Tirk. Dewleta Tirk weke dewama reflekseke xwe ya dîrokî dijminatiya xwe ya li hemberî Kurdan veguherand siyaseteke li dijî heqîqeta li Rojava û bi gotina 'pirsgirêka mayindebûnê' propagandayeke qirêj û reşkirinê xist dewrê.

Mekanîzmaya propagandayê ya dewleta Tirk bi êrîşa li ser Rojava ji bo karibe têkoşîna parastina hebûn û nasnameya Kurdan reş bike, tine bihesibîne û bike dijmin serî li her rê û rêbazê dide. Rastî tê berevajîkirin, her cûre rêyên krîmînalîzekirina têkoşîna azadiyê ya gelekî rewa tê dîtin. Destketiyên polîtîk û civakî yên Kurdan bi rêya medya, siyaset û dîplomasiya navneteweyî weke gefekê têne nîşandan û bi gotinên terorê propagandayeke giran a reşkirinê tê kirin. Ev rewş nîşaneya rewşa heyî ya dijminatiya dîrokî ye. Daxwaza nirxên çandî û nasnameyê ya gelekî li ser vê bingehê bi propagandaya qirêj a li platformên neteweyî û navneteweyî tê tarîkirin, ev yek nîşan dide ku dijminatiya li Kurdan a dîrokî çiqasî kûr û bi rêk û pêk e.

Dewleta Tirk ji avabûnê û vir ve ji bo Kurdan tine bihesibîne û daxwazên wan ên mafên xwe binpê bike, hemû amûrên ku bandorê li civakê dikin her timî bi kar aniye. Ji sala 1925'an û vir ve polîtîkaya reşkirinê bi rêk û pêk hatiye meşandin, ji medyayê heta bi wêjeyê, ji gotinên olî heta bi manîpulasyonên li têkiliyên çandî ev yek li qadeke berfireh hatiye kirin.

PÊVAJOYA PROPAGANDAYÊ YA BI KOMKUJIYAN DESTPÊ KIR

Dewleta Tirk ji salên xwe yên destpêkê û pê ve bi gotina fermî ya dewletê medyayeke welê afirand ku Kurd weke gelekî 'paşmayî' û 'li derveyî şaristaniyê' pêşkêş kir. Berhemên wêjeyî, nivîskarên rojname û kovarên wê demê, enerjiya xwe bi temamî ji bo reşkirina Kurdan bi kar anîn. Di vê demê de du polîtîkayên bingehîn ên dewletê ti carî neguherîn: Ya yekmeîn reşkirina Kurdan bi hemû amûran, ya duyemîn jî parçekirina Kurdan ji hundir ve, afirandina dijminatiya navxweyî û tinekirin.

Di sala 1925'an de dema ku têkoşîna maf a Kurdan veguherî şer, dewletê encamên vê polîtîkayên xwe wergirt. Pêvajoya tinekirina Kurdan bi makîneya propagandayê destpê kiribû. Nakokî xistibû nava Kurdan, di rojname û organên din ên weşanê de digot, Kurd gelek nîne û hebûna wan jî nîne. Eger bi rastî jî Kurd gelek nîne, çima dewlet enerjî, aborî û têkiliyên xwe yên navneteweyî li ser vê meseleyê dida avakirin? Di rewşeke welê de ku gel xizan bû, dewletê çima çavkaniyên xwe yên aboriyê bi temamî ji bo ispatkirina gelnebûyînê gelekî xerc dikir?

BERXWEDANA HEQÎQETÊ YA LI DIJÎ PROPAGANDAYÊ

Piştî sala 1925'an li gelek herêmên Kurdistanê gotina 'Ez Kurd im' hate qedexekirin û demeke zordar destpê kir. Dewlet ji dema Osmaniyan cudatir derfeft dîtibû ku bi berfirehî ji aliyê leşkerî ve li Kurdistanê bi cih bibe. Ev gefa leşkerî bi demê re veguherî komkujiyên girseyî. Ji bo tinekirin an jî guhertina gelekî bêparastin dewletê çavkaniyên xwe hemû seferber kiribû. Ya balkêş ew e ku ji aliyekî ve dewletê îdîa dikir ku Kurd Tirk in, li aliyê din jî her roj di rojnameyan de seferberiya axaftina bi Kurdî dihate ragihandin. Gelê ku bi zor çekê Tirkbûyîn lê dihate ferzkirin bi Tirkî nizanîbû. Rojnameyên wê demê pêşbirkên axaftina bi Kurdî lidar dixistin ku yên hînî Tirkî dibûn xelat didan wan. Heman rojnameyan îdîa dikirin ku Kurd nînin, nasnameyeke wan a civakî jî nabe û propagandaya reşkirinê dikirin. Ji ber ku nasnameya Tirkbûyînê li ser tinebûna Kurdan hatibû avakirin û diviyabû li vê qadê bi cih bihata anîn. Tinekirina Kurdên li ber guhertinê radibûn, stratejiyeke bingehîn bû.

Dema ji sala 1925'an heta 1930 û 1938'an, bi baweriya ji serweriya leşkerî gotinên olî yên li Kurdistanê ji aliyê makîneya propagandayê ve gelekî dihatin bikaranîn. Mizgeft û pratîkên olî li gorî vê siyasetê dihatin kirin. Rola lîderiya olî ya Tirkan dihate destnîşankirin û li gelê Kurd dihate ferzkirin ku vê qebûl bikin. Komkujiyên komî, koçberiya ji neçarî, înfaz, şewitandin û valakirina cih û waran nedihatin dîtin û ev yek weke parçeyek ji reşkirina Kurdan pêşkêşî civakê dihate kirin. Bi gotineke din rojname, rewşenbîr û hêmanên propagandayê weke amûrên îdeolojîk ên dewletê dixebitîn, gelê Kurd dikirin hedef û cudahî dixist nava civakê.

KUŞTINA KURDAN BI RÊYA PROPAGANDAYA OLÎ

Ol kiribûn yek ji amûrên bingehîn ên vê pêvajoya propagandayê. Propagandaya ku li ser Kurdên Sûnî bi gotinên olî hatibû afirandin, Kurd ji aliyê baweriyê ve cuda kiribû û ev rewş ji bo rewakirina komkujiya Elewiyên Kurd bi rengekî bêrehm hatibû bikaranîn. Lê belê di vê astê de diviyabû Berxwedana Agirî ku duyemîn berxwedana herî mezin a Kurdan bû bihata tepisandin.

Di vê demê de makîneya propagandayê hemû sînorên exlaqî binpê dikir û dihate xebitandin. Roman, kovar, rojname, berhemên wêjeyî yên wê demê veguherîbûn amûrên propagandayê. Li şûna fîgurên propagandayê yên vê demê di televîzyonê de têne dîtin, wê demê ev amûrên ragihandinê bûn. Hemû jî ji bo tepisandina têkoşîna hebûnê ya gelê Kurd dixebitîn.

DESTPÊKÊ HEQÎQET HATIBÛ KUŞTIN

Gelo dewletek çima bi israr hewl dide hebûna gelekî înkar bike? Bersiva xwe hêsan bû: Ev stratejî ji bo pêkanîna rewakirinekê ya tinekirina gelekî bû. Ya ku kiribûn qurbanê propagandayê, ev heqîqet bû. Pêvajoya serhildana Agiriyê li ser şêweyê propagandayê mînakeke girîng e. Nûçegihanê rojnameya Cûmhûriyetê Mahmût Esat Karakût wê demê romana 'Keça li çiyê dimîne' berhemek ji bo biçûkkirina Kurdan a bi rêk û pêk bû.

Bi van amûrên propagandayê re ji civakê re hate nîşandan ku Kurd gelek nîne. Bi vî rengî dihate xwestin ku hebûna çandî û mafên dîrokî yên Kurdan bêne jêbirin.

Ya ku îro li Rojava diqewime jî bi heman rengî bi propagandayê tê nîşandan. Dîrok sed sal in komkujî û barbariyê dike ku li Kurdan hatiye kirin. Mekanîzmaya propagandayê ya dewletê ku heqîqeta dîrokî berevajî dike, piştî 100 salî li Rojava careke din li dijî Kurdan di dewrê de ye.

ROJAVA Û ÎRO: DEWAMA PROPAGANDAYÊ

Rojava rûpeleke nû li destana berxwedanê ya gelê Kurd zêde kir. Makîneya propagandayê ya dewleta Tirk hewl dide vê heqîqetê reş bike. Têkoşîna demokrasî û azadiyê ya gelê Kurd a li herêmê ne tenê ji bo Kurdan, ji bo tevahiya mirovahiyê bûye ronahiya hêviyê.

Lê belê dewleta Tirk ji bo tinekirina tevgera gel a şoreşger a li Rojava li gel êrîşên leşkerî kampanyayeke mezin a propagandayê dimeşîne. Bi piştgiriya li komên radîkal vê stratejiya şer a li dijî Kurdan weke nîşaneya roja heyî ya komkujiyên dîrokî dimeşîne. Medya Tirk ji bo vê zilmê rewa bike û Kurdan reş bike, manîpulasyonê bê navber dike.

Halbûkî li Rojava bi taybetî bi pêşengiya jinên Kurd li dijî rêxistinên herî barbar berxwedan tê nîşandan û modeleke welê hate avakirin ku nîşan dide, aştî, jiyana bi hev re, cihêrengiya çandî, wekheviya civakî dikare pêk were. Ev heqîqet li gel zextan jî li nava raya giştî ya cîhanê bû cihê hurmetê û ji bo paşerojê hêviyek afirand.

Îro Kurd ji propagandaya dewletê jî wêdetir heqîqeta xwe diparêzin. Ev dîroka li Rojava tê nivîsandin weke serketina rûmeta hevpar a mirovahiyê û îradeya gelê Kurd wê bijî.