Rapora YRA'yê: Sala 2024'an li Sûriyeyê 8 rojnamevan hatin kuştin

YRA’yê rapora binpêkirinên li dijî rojnamevanan a salane ya 2024’an weşand. Li gorî raporê li tevahiya Sûriyeyê 8 rojnamevan hatine kuştin.

Yekitiya Ragihandina Azad (YRA) rapora xwe ya salane ya têkildarî zextên li ser rojnamevan a 2024’an, bi navê ‘Binpêkirinên li dijî rojnamevanan li Sûriyeyê-2024’ li ser malpera xwe weşand.

Di raporê de hate destnîşankirin ku par li Sûriyeyê binêkirinên li hemberî rojnamevanan li gorî pêrar zêdetir bûne û 8 rojnamevan hatine kuştin, herî kên 6 rojnamevan hatine girtin, her wiha gelek bûyerên destgîrkirin, astengkirin û binpêkirinên din li dijî rojnamevanan hatine kirin. Li gorî raporê binpêkirin herî zêde li herêmên di bin serweriya rejîma Baasê ya hilweşiyayî de pêk hatine.

8 ROJNAMEVAN HATIN KUŞTIN

Di dewama raporê de hate gotin: “Di sala 2024’an de 8 rojnamevan û çalakvanên ragihandinê hatin kuştin. Ji wan 2 rojnamevan, li herêmên Rêveberiya Xweser bi êrişa balafirên bêmirov ên deweleta Tirk jiyana xwe ji dest da.

- Di 20’ê Çileyê de li bajarê Humisê cenazeyê rojnamevanê 70 salî Mihyedîn Izedîn El Hesen di mala wî de kuştî hate dîtin. Li gorî çavkaniyên herêmî ji aliyê hin kesan ve hatinû xeniqandin.

- Di 1’ê Cotmehê de rojnamevana jin Sefa El Ehmed di encama bombebarana balafirên şer ên Îsraîlê de li dijî taxa Mezê ya Şamê de hate kuştin.

- Di destpêka meha Mijdarê de 3 xebatkarên ragihandinê bi êrişên hikumeta Şamê hatin kuştin. Yek li Helebê hikumeta rejîma Esed Nexweşxaneya Camiî ya Helebê bi balafirên şer bombebaran kir. Di encamê de çalakvanên ragihandinê Ehmed El Omer û Elai El Ebreş hatin kuştin. Ev bûyer di dema şerê di navbera hikumeta Esed û çekdarên Heyet Tehrîr El Şam de pêk hat.

- Di destpêka heman mehê de jî hêzên hikumeta Şamê erebeya çalakvanê ragihandinê Mistefa El Sarût gulebaran kir. Di encamê de El Sarût hate kuştin.

- Di 5’ê Mijdarê de kameravan Enes El Xerbotlî ku ji ajansa Almanyayê DPA’yê re kar dikir, li nêzî bajarê Hemayê di encama şerê di navbera hikumeta rejîma Esed û çekdarên Heyet Tehrîr El Şam de hate kuştin.

- Di 19’ê Kanûnê de xebatkarên ragihandina azad rojnamevan Nazim Daştan û Cîhan Bilgîn li nêzî Bendava Tişrînê di encama bombebarana balafirên bêmirov ên dewleta Tirk de jiyana xwe ji dest da.

Di heman êrişê de ajokarê erebeyê yê li gel wan Ezîz Hecî Bozan bi giranî birîndar bû. Li gorî çavkaniyên ewlekarî êriş çend kîlometreyan dûrî cihê şer û dema her du rojnamevan vedigeriyan, pêk hatiye. Ev îsbat dike ku êriş bi zanebûn ji aliyê dewleta Tirk ve hatiye kirin.

Malbatên Nazim û Cîhan ku li Bakurê Kurdistanê ne, xwest cenazeyên zarokên xwe wergirin, lê dewleta Tirk rê neda cenaze derbasî warên wan werin kirin û li gorî usûlên qanûnî li warên xwe werin definkirin, ji lew re cenazeyên wan li bajarê Qamişlo hatin oxirkirin.”

ZEXT Û ÊRIŞÊN LI DIJÎ ROJNAMEVANAN

Têkildarî zext û êrişên li hemberî rojnamevanan jî ev agahî hatin parvekirin: “Di sala 2024’an de li seranserî herêmên Sûriyeyê gelek rojnamevan rastî astengî û êrişan hatin. Di encamê de rojnamevan birîndar bûn, an hatin tirsandin, an jî karê wan ê rojnamevaniyê hate astengkirin.

- Di 24’ê Cotmehê de balafirên bêmirov ên dewleta Tirk li bajarê Amûdî yê kantona Cizîrê ekîbên ragihandinê dema êrişa balafirên bêmirov ên dewleta Tirk a li ser stasyona kehrebeyê ya bajar dişopand, careke din stasyon bombebaran kir. Di encamê de hin ji wan bi sivikî birîndar bûn. Karê wan jî hate astengkirin.

Li gorî belgekirina me, xebatkarên ragihandinê yên li wir bûn ev in: Cemîl Omer ji Radyoya Orkêş, Sîmav Mihemed nûçegihana ANHA’yê, Osman Polot, Fewaz Mihemed û Ciwana Cûma ji Ronahî TV’yê.

- Di 12’ê Adarê de li bajarê Babê yê li bakurê rojhilatê Helebê ku di bin dagirkiriya dewleta Tirk û çekdarên girêdayî wê de ye, koma çekdar a bi navê “Ehrar Olan” ku tê gotin girêdayî Heyet Tehrîr El Şam e, rêya çalakvanê ragihandinê Celal El Telawî û malbata wî girt û îşkence lê kirin.

- Hêzên Ewlekariya Hundir ên Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê li herêmên Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê li herêmên cuda rê neda hejmareke rojnamevan ku dîmenan bikişînin. Di encama lêkolîna me de sedem, ji ber qedexekirinê rewşa ewlekariyê û carinan jî ewlekariya rojnamevanan bi xwe bû.

Li aliyê din jî rojnamevan Kemal Şêxo îdia kir ku li bajarê Hesekê ji aliyê Hêzên Ewlekariya Hundir ve rastî lêdanê hatiye. Me wek YRA der barê mijarê de têkilî bi rêveberiya Hêzên Ewlekariya Hundir re çêkir. Wan îdiaya Kemal Şêxo ya der barê mijara lêdanê de red kir.

- Li aliyê din nûçegihana Ronahî TV’yê Ciwana Cûma ji aliyê hin hesabên medyaya dîjîtal ên girêdayî dewleta Tirk ve rastî gefa kuştinê hat. Di gefxwarinê de hate gotin ku divê çarenûsa Ciwana Cûmayê wekî ya şehîd Nazim Daştan û Cîhan Bilgîn be û bibe hedefa balafirên bêmirov ên dewleta Tirk.

- Rojnamevan Sîlva El Îbrahîm ji aliyê malperên girêdayî dewleta Tirk ve rastî gefxwarinê hat û rojnamevan Zeyneb Xilêf jî rastî gefa şaneyên razayî yên çeteyên DAIŞ’ê hat. Ev gef bi rêya malperên medyaya dijîtal hatin xwarin.”

GIRTIN Û DESTGÎRKIRINA ROJNAMEVANAN

Raporê der barê girtin û destgîrkirina rojnamevanan de jî ev agahî parve kirin:

“- Di 15’ê Cotmehê de Heyet Tehrîr El Şam (HTŞ) li Idlibê çalakvanê ragihandinê Ebdulezîz El Hisî binçav kir.

- Hêzên hikumeta Şamê (rejîma Esed) di 19’ê Îlonê de rojnamevan û endamê meclisa bajarê Humsê Wehîd Yezbek binçav kir. Li gorî çavkaniyan sedema girtinê aşkerakirina belgeyan e ku di hilbijartinên parlemana Sûriyeyê de sextekarî hatiye kirin nîşan dida.

- Di 28’ê Tebaxê de komên çekdar ên girêdayî dewleta Tirk li gundên Helebê ya Bakurê Sûriyeyê kameravan Bekir El Qasim binçav kir. Li gorî agahiyan, komên çete ew radestî îstixbarata dewleta Tirk kir û metirsî li ser çarenûsa wî hene.

- Di 27’ê Sibatê de hêzên ewlekariyê yên hikumeta Şamê rojnamevan Mehmûd Îbrehîm vexwend dadgeha “Qesra Edaletê” ya bajarê Tertûsê û li wê derê hate binçavkirin. Sedema girtinê ji ber ku li ser medyaya dijîtal xwepêşandanên li Siwêdayê yên li dijî hikumeta Esed parve dikirin, hate nîşandan.”

DESTESERKIRINA ALAVÊN KAR Û MAL Û MILKÊN ROJNAMEVANAN

Li gorî rapora YRA’yê 5 sal e binpêkirinên li dijî rojnamevanên ji Efrîn, Serêkaniyê û Girê Spî yên ji aliyê dewleta Tirk ve hatine dagirkirin, dewam dikin û mal û milkên bi dehan rojnamevanan hatine desteserkirin û komên çete di malên wan de bi cih bûne.

Di raporê de hate diyarkirin ku ew binpêkirin hê jî dewam dikin û hate gotin: “Komên çekdar ên girêdayî dewleta Tirk di dawiya sala 2024’an de bi destpêka êrişa li ser Helebê re, dest bi êrişa li ser herêma Şehbayê kir. Di encama êrişê de bi deh hezaran welatî koçber bûn û mal û milkên wan ji aliyê çekdaran ve hatin destserkirin. Di nava wan de rojnamevanan Idrîs Henan, Ferîde Hemkê û Rûken Elût jî hene ku di Ajansa Nûçeyan a Firatê de kar dikin. Ferîde Zade di Şîrketa Nefel a ragihandinê de kar dikir. Zekeriya Şêxo di Ronahî TV’yê de kar dike. Ji bilî wan jî bi dehan karmend û xebatkarên ragihandinê yên di saziyên ragihandinê de kar dikirin.”

Di berdewam raporê de hate gotin: “Yekitiya Ragihandina Azad û Rêxistina Mafên Mirovan a Herêma Cizîrê di 2’yê Cotmehê de Komîteya Şopandina Rastiyan der barê êrişên li dijî rojnamevanan li Bakur û Rojhilatê Sûriyayê de ava kir. Bi boneya Roja Bidawîkirina Xelasbûna ji Cezayan a Cîhanê de li ser sûcên li dijî rojnamevanan rapora xwe aşkera kir.

Rapor li ser êrişa bi balafirên bêmirov a li dijî ekîba Jin TV’yê bi daxuyaniyeke çapemeniyê li bajarê Qamişlo hate aşkerakirin.”

‘BI NAVÊ ÇAPEMENIYÊ ZEXT LI WELATIYAN KIRIN’

Raporê cih da binpêkirinên bi destê kesên bi navê rojnamevaniyê tev digerin jî û hate diyarkirin: “Dema di navbera Heyet Tehrîr El Şam û artêşa Sûriyeyê de şer deket û hêzên HTŞ’ê dest danî ser hin herêman, hin kesên cil û bergên xebatkarên ragihandinê li xwe kiribûn, li dijî welatiyan binpêkirin pêk anîn. Di heman demê de hin ji wan kesan gef li pêkhateyên Sûriyeyê xwarin û bûn hêmana belavkirina nîjadperestiyê.”

PÊŞNIYARÊN RAPORÊ

Yekitiya Ragihandina Azad di dawiya rapora xwe de hin pêşniyar kirin ku ew jî wiha ne:

“- Divê hemû aliyên cihê xwe di şerê Sûriyeyê de digirin, hemû rojnamevanan û xebatkarên ragihadinê yên ji ber karê xwe bi zordarî hatine girtin, sebest berdin.

- Çarenûsa hemû xebatkarên ragihandinê, ji wan jî rojnamevan Ferhad Hemo yê di 15’ê Çileya sala 2014’an li ser rêya Qamişlo-Til Koçer ji aliyê çeteyên DAIŞ’ê ve hate revandin, were aşkerakirin. Rê ji hemû saziyên ragihandinê re were vekirin û li gorî nêzîkbûn û dûrbûna wan ji desthilatdaran destê xwe dirêjî xebatên ragihandinê nekin.

- Hemû “yasayên ewlekariyê” yên azdiya ramanê li tevahî xaka Sûriyeyê binpê dikin, ji holê werin rakirin.

- Hêza ragihandinê nekeve xizmeta hêzên desthilatdar û binpêkirinê wan neyên rewakirin, her wiha rastî neyên berovajîkirin.

Di dawiya rapora xwe de jî em bi bîr dixin ku ji destpêka aloziya Sûriyeyê ya anku ji 2011’an ve, ji ber şer û aloziya li welat 771 rojnamevanan û xebatkarên ragihandinê canê xwe ji dest daye. Bi dehan jî hatine destgîrkirin, hejmareke nekêm jî hatin revandin û hatin windakirin.”