Li dijî derbeya qeyûm, ji qada navneteweyî hîn jî nerazîbûn tên. Partiya Keskan a Elman, Partiya Keskan a Ewropa, Koma Sosyalîst a AKPM, Partiya Sor a Norweç, Partiya Çep a Komarparêz a Katalonya, Komîsyona Welatiyên YE-Tirkiye, Komîteya Têkîliyên Derve ya Parlamentoya Ewropa, Kongreya Rêveberiyên Herêmî û Xwecihî ya Konseya Ewropayê û Herêma BASK’ê, Swîsre, Spanya û gelek cihên din nerazîbûn nîşanî vê derbeya qeyûm dan.

Beşekî peyamên piştevanî û nerazîbûnan, bi vî rengî ne:

Ji Kongreya Rêveberiyên Herêmî û Xwecihî ya Konseya Ewropayê Serok Marc Cools diyar kir ku ew ji ber desteserkirina şaredariyên Mêrdîn, Êlih, Xelfetî û Esenyûrtê bi fikar e û bi bîr xist ku di Hezîrana 2024’an de jî Şaredarê Colemêrgê bi derbeya qeyûm ji wezîfe hatibû girtin.

‘TIRKIYE DIVÊ DEMILDEST VÊ ZEXTÊ BI DAWÎ BIKE’

Partiya Keskan a Ewropayê: “Hikûmeta Tirk li şûna şaredarên DEM Partiyê yên li Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê qeyûm tayîn kir. Polîs li dijî protestoyên aştiyane, mudaxileyên tund dike. Em bang li Tirkiyeyê dikin ku vê zextê bi dawî bike. Mafê gelê Kurd heye ku rêveberên xwe hilbijêre.”

Parlamenterê SPD’ê yê Elmanya û Serokê Koma Sosyalîst a AKPM’ê Frank Shwabe: “Şaredarên Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê bi rengekî demokratîk hatine hilbijartin. Mafê ti hikûmetê nîne ku wan ji wezîfe bigire. Divê demildest wezîfeya wan, were îadekirin.”

‘DIVÊ YE NERAZÎBÛN NÎŞAN BIDE’

Raportorê Tirkiyeyê yê PE’yê û Endamê Komîteya Karên Derve ya Parlamentoya Ewropayê Nacho Sanchez Amor: “Piştî Esenyûrtê niha dora Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê ye. Îdîa çi dibin bila bibin, hikûmetê îradeya gel xesp kiriye, divê YE bi eşkere nerazîbûn nîşanî vê yekê bide.”

Ji Partiya Sor a Norweçê Hege Bae Nyholt ev pirs ji Wezîrê Karên Derve yê Norweçê Espen Barth Eide kir: “Di Adara 2024’an de li Tirkiyeyê hilbijartinên xwecihî hatin kirin. Partiyên Kurd ên li herêmê di hilbijartinê de bi ser ketin. Rayedarên Tirkiyeyê li navçeya Esenyûrt a Stenbolê û li Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê şaredar ji wezîfe girtin û qeyûm li şûna wan tayîn kir. Rayedaran îdîa kir ku têkîliya van kesan bi PKK’ê re heye, lê belê DEM û CHP’ê ev weke êrîşeke li dijî demokrasiyê şermezar kir. Ev ne mînakek destpêkê ye ku rayedarên Tirk nûnerên Partiyên Kurd ên bi rengekî demokratîk hatine hilbijartin, ji wezîfe digire û diavêje hepsê. Gelo hikûmeta Norweçê wê van qeyûmên ku dibin sedemê lewazbûna demokrasiyê, protesto bikin?”

Partiya Çep a Komarparêz a Katalonyayê jî diyar kir ku ew ji ber geşedanên dawî yên li Tirkiye û Kurdistanê bi fikar in û got: “Hikûmet îradeya gel lewaz dike. Em bi DEM Partiyê re di nava piştevaniyê de ne; em bang dikin ku rêveberên xwecihî yên Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê dîsa bên ser wezîfeya xwe.”

Komîsyona Welatiyên YE-Tirkiyeyê bal kişand ser derbeya qeyûm a ku piştî hilbijartinên xwecihî, tên kirin û got: “Di serî de Konseya Ewropayê, Yekîtiya Ewropa û saziyên Ewropayê li hemberî vê rewşê deng dernaxînin û pêkanînê li ser Tirkiyeyê ferz nakin. Ev yek tê wateya piştgiriya ji polîtîkaya dijberî Kurd û antîdemokratîk re. Teqez ev nayê qebûlkirin. Di çarçoveya demokrasî, hiqûq û rêzdariya ji bo îradeya hilbijêran de divê bersiv û pêkanînên zelal bên ferzkirin.”

NERAZÎBÛNA LI HEMBERÎ BÊDENGIYA ROJAVA

Sendîkaya Herêma Baskê LAB derbeya qeyûm a ji aliyê Wezareta Karên Hundir a Tirkiyeyê ve hatî kirin, şermezar kir û destnîşan kir ku qeyûm mafê siyasî û sivîl ê gelê Kurd binpê dike. LAB’ê ragihand ku Tirkiye ji ber standartên cot ên Rojava bêceza dimîne û got: “Weke Sendîkaya LAB a li Baskê em tiştên li Kurdistanê diqewimin şermezar dikin û daxwaz dikin ku Tirkiye rêz nîşanî îradeya gelê Kurd bide. Dem hatiye ku civaka navneteweyî ji bo çareseriyeke demokratîk a têkildarî meseleya Kurd, bi hemû derfetên xwe mudaxile bike.”

Ji Konseya Neteweyî ya Swîsreyê Parlamenter Fabîan Molîna (Sosyal Demokrat): “Derbeya qeyûm a li ser şaredarên Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê, li dijî demokrasiyê derbeyeke cidî ye û ev yek Şertê Xweseriya Rêveberiyên Xwecihê yên Ewropayê jî binpê dike. Mafê gelê Tirkiyeyê heye ku lîderên xwe yên siyasî hilbijêre.”

Hevseroka Koma Partiya Çep a Parlamentoya Hambûrgê Cansû Ozdemîr: “Rejîma Enqereyê êrîşek din jî li hemberî demokrasiya xwecihî, pêk anî! AKP li bajarên Kurdistanê Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê hevşaredarên hatine hilbijartin ji wezîfe digire û li şûna wan emîrên xwe tayîn dike.”

Ji Partiya Çep a Swîsreyê Lotta J Fornarve jî derbeya qeyûm a li ser şaredariyên DEM Partiyê şermezar kir û bang kir ku rêz nîşanî îradeya gel û demokrasiyê bê dayîn. Fornarve diyar kir ku ew bi gelê Mêrdîn, Êlih û Xelfetiyê re di nava piştevaniyê de ne.

‘HILBIJÊRÊN KURD BERDIN!’

Dîrektora HRW Tirkiyeyê Emma Sinclair bilêv kir ku hikûmeta Erdogan 3 şaredarên din ên Kurd ji wezîfe girt û got: “Hevserokê Giştî yên berê yên HDP’ê Selahattîn Demîrtaş û Fîgen Yuksekdag bi hincetên siyasî û nerewa hatibûn girtin, ev derbe jî di salvegera 8’emîn a girtina wan de pêk hat. Niha wan berdin, biryarên DMME’yê pêk bînin.”