Biryar hat dayin ku di 11’ê Mijdara 2025’an de hilbijartinên Parlamentoya Iraqê werin lidarxistin. Îsal xaleke nû li yasaya hilbijartinê hate kirin ku bi taybet di nav civaka Êzidî û hemû pêkhateyan de rastî nerazîbûnê hat. Li gorî xala ku li yasaya hilbijartinê hatiye zêdekirin, kesên li derveyî parzêgeha Nînowayê jî dikarin ji bo kotayên Êzidî, Şebek, Feylî û Mesihiyan deng bidin. Yanî, ji Bexdayê heya Besra, Hewlêr û Dihokê kî bixwaze wê karibe ji bo kotaya Êzidiyan deng bide. Ji xwe heya niha pêkhateyên li deşta Nînowayê îtîrazî kêmbûna hejmara kotayan dikirin, niha di ser de ev kota jî di pratîkê de ji destê wan tê girtin. Bi yasaya heyî, kesek Sunni an jî Şîa, Kurd, Ereb an jî Tirkmen wê karibin ji bo kotaya Êzidiyan û kotayên din ên pêkhateyên deşta Nînowayê dengê xwe bikarbînin.

DEK Û DOLABÊN LI SER KOTAYA ÊZIDIYAN

Ev yasa li Şengalê, bi taybet di nav civaka Êzidî de weke merheleyeke nû ya desteserkirina vîn û îradeya wan tê şîrovekirin. Di rewşa heyî de ji xwe bi deh hezaran Êzidiyên koçber li kampên Başûrê Kurdistanê di bin zextên PDK’ê de dengê xwe bikartînin. Bi vî awayî, ev bi salan e ku kesên îradeya civaka Êzidî temsîl nakin, bi namzetiya PDK’ê diçin Parlamentoya Iraqê. Bi vê yasaya dawî re jî, tekane kotaya Êzidiyan ku bi taybet Êzidiyên Çiyayê Şengalê temsîl dike, dixwazin bi dek û dolabên siyasî ji dest bigirin. Ev mijar, di nav siyasetmedarên Êzidî de weke lîstikeke siyasî û lihevkirina PDK’ê û Haşdî Şabî tê nirxandin. Aliyên siyasî yên Iraqê bi danûstandinên xwe yên li ser kotaya Êzidiyan, zirar dane berjewendî û mafên civaka Êzidî û bi vî awayî wekî ku ji pişt ve li wan xistibin. Ev rewş gelek aliyên negatîf di nav xwe de dihewîne.

Ev nîşan dide ku partiyên siyasî yên sereke, wekî PDK’ê û beşek ji yên Şîa, kotaya ku ji bo Êzidiyan hatiye destnîşankirin, dixwazin ji bo danûstandin û lihevhatinên xwe yên siyasî bikar bînin. Ev tê vê wateyê ku mafên Êzidiyan ne wekî pirsgirêkeke mafên mirovan, lê wekî amûreke siyasî hatine dîtin û neha li dijî wan tê bikar anîn.

NEPEJIRANDINA NÛNERTIYA RASTÎN

Civaka Êzidî, piştî qirkirina DAÎŞ'ê, di rewşeke pir hesas û bi zehmet de ye. Di vê demê de, hewcedariya wan bi nûnertiyeke xurt û rastîn di saziyên dewletê de heye ku bikaribin mafên xwe biparêzin, herêmên xwe ji nû ve ava bikin û ewlehiya xwe misoger bikin. Dema ku kotaya wan dibe mijara danûstandinê, ev nûnertî lawaz dibe.

DABEŞKIRIN Û KÊMKIRINA BANDORA ÊZIDIYAN

Gava partiyên siyasî yên mezin li ser kursiyên kotayê li hev nakin an jî wan wekî qerta danûstandinê bikar tînin, ev dikare di nav civaka Êzidî bi xwe de jî nakokiyan derxe. Dibe ku hin kes an kom bi partiyên siyasî yên cuda re têkiliyên xwe hebin û ev rewş dikare bibe sedema dabeşbûnê di nav Êzidiyan de ku jixwe civakek ku Iraq ji xwe nahesibîne.

Armanca kotayan ew e ku dengê kêmneteweyan di siyaseta welêt de bê bihîstin. Dema ku ev kêmnetewe di lîstikên siyasî de, dengê wan yê rastîn tê kêmkirin an jî tê xeniqandin tê wateya ku civak tê tinekirin, îro Iraq û bi taybet aliyên siyasî bi vê rolê radibin, dixwazin bi van hilbijartinan dengê civaka Êzidî kêm bikin û kotaya wan jî ji dest derbixin.

Ji bo civakekê ku rastî qirkirinê hatiye û bi salan e di bin zext û zordariyê de ye, ev cure bazartî baweriya wan bi sîstema siyasî ya Iraqê lawaz dike. Ew ê bibînin ku heqên wan di rojeva partiyên siyasî de ne di pêşî de ne, lê tenê wekî amûrek in.

ASTENGIYÊN LI PÊŞIYA VEGERÊ Û AVAKIRINÊ

Gelek Êzidî hîn jî di kampên penaberan de ne û herêmên wan bi tevahî nehatine avakirin. Dema ku siyaseta navendî li ser pirsgirêkên bingehîn ên wan naxebite. Lê li ser kotayên wan danûstandinan dike, ev pêvajoya vegerê û asayîkirina jiyana wan hê bêtir asteng dike, herî dawî jî komisyona hilbijartinan biryara xwe ya sosret li hember koçberan jî da û got, “Her koçberek dikare li cihê ku lê dijî dengê xwe bi kar bîne”’ ev yek xizmeta berjewendiya PDK’ê dike.

JI BO CIVAKA ÊZIDÎ METIRSIYA PÊŞEROJÊ

Ger îradeya civaka Êzidî di siyaseta Iraqê de neyê temsîlkirin, an jî nûnertiya wan ji bo armancên din bê bikaranîn, pêşeroja wan li Iraqê wê her tim di xetereyê de be. Bi kurtasî, "xencer li pişta civaka Êzidî dan" nîşan dide ku partiyên siyasî yên Iraqê, bi kiryarên xwe yên li ser kotaya Êzidiyan, ne tenê mafê vê civakê paşguh kirine, lê di heman demê de zirarê dane bawerî û yekbûna wan, di demekê de ku ew herî zêde hewcedarê piştgirî û yekîtiyê ne.

Hêjayî bîrxistinê ye, hilbijartinên Parlamentoya Iraqê wê di 11’ê Mijdara 2025’an de pêk werin. Ev dîrok ji aliyê Encûmena Wezîran a Iraqê ve hatiye diyarkirin û Komîsyona Bilind a Serbixwe ya Hilbijartinan (IHEC) amadehiya xwe ya çavdêriyê piştrast kiriye.