Tê zanîn ku dewlet pergaleke mêtingerî û zextê ye, vê yekê li ser esasê zordariyê dike. Ev hêz bi giranî ji hêza leşkerî pêk tê, her çend carinan jî zanîn an jî pere ye. Ji pergala mêtingerî û zextê ya ku di dîrokê de li dora hêza leşkerî ava bûye dewlet tê gotin. Li aliyê din netewe-dewlet lûtkeya vê pergalê ye. Digel ku hin 'qehremanên neteweyî' hene ku piştgiriyê didin pergala netewe-dewletê ya ku li dora hêza leşkerî hatiye teşe kirin jî, ev cewhera hêza leşkerî ya dewletê naguherînin.

Tê zanîn ku netewe-dewleta Tirk, li ser bermahiyên artêşa Osmanî ava bû. Bi rastî jî di nav Tirkan de hevgirtina 'artêş-netewe' diyardeyeke dîrokî ye. Împaratoriya Osmanî jî li dora 'Yenîçeriyan' teşe stendibû. Dirûşmeya dewleta Tirk a 100 salî ev e ku dibêjin “Her kesê ku bi hemwelatîbûna dewleta Tirk ve girêdayî ye Tirk e” ye. Yanî dewlet û Tirkbûn ewqasî bi hev ve girêdayî ne. Ev jî dibe prensîba makezagonên Tirkiyeyê ya ku nayên guhertin. Feraset û siyaseta qirker jî xwe dispêre ser vî esasî. Ji ber ku artêşê dewlet û netewe çêkiriye, qehremanên neteweyî yên qaşo tên afirandin.

Her çiqas îro pir teng be jî, di dîroka berê de di nav Tirkan de rastiyeke civaka nedewletî heye. Ev civak jî xwedî lehengên xwe yên ku li dora wan hatiye avakirin hene. Mînaka dawî ya vê lehengiya civakî an jî lehengiya gel, şoreşgerên ku li dijî darbeya faşîst-leşkerî ya 12'ê Adara 1971'an li ber xwe dan. Yanî rastiya Mahîr Çayan, Denîz Gezmiş û Îbrahîm Kaypakkaya ne. Ev qehremaniya navborî bi berxwedana Kizildereyê ya 30’ê Adara 1972’an dest pê kir. Di salvegera pêncî û yekemîn de em qehremanên Kizildereyê yên bi pêşengiya Mahîr Çayan bi rêzdarî bi bîr tînin.

Di nav Kurdan de hem rewşa dîrokî û hem jî ya heyî hinekî cuda pêş ketiye. Cihê mîrekiyên Kurdan di pêşketina civakî de ku nekarîn dewletbûneke mezin û demdirêj bijîn, pir ne diyar e. Civakên eşîrî di nava dîrokê de mohra xwe li pêşketina civakî xistine. Van civakan her tim dizanin ku lehengên xwe biafirînin û li dora wan kom bibin. Weke ku helbestvan gotiye, ev leheng di şerê yek bi yekî de têk neçûne. Di dîrokê de li ser vê bingehê qehremanî û lehengiyeke Kurd heye. Ev mêrxasî hem di nav jinan de hem jî di nav mêran de tê temsîlkirin.

Her çiqas di sedsalên 19 û 20’an de hin mîrekiyên Kurdan dem bi dem hewl dan bibin dewlet jî, lê ev hewldan bi ser neket. Hewldanên bi vî rengî, ku hewldana dawî ya Barzanîyan bû, nekarî sîstemeke cidî ya netewe-dewletê derxe holê. Ji ber vê yekê nikare bibe sedema geşedanên bi vî rengî ku mirov jê re dibêjin "qehremanê neteweyî". Rêxistinên bi vî rengî ku helwesta wan a sereke nokerî ye, dem bi dem nekarîne xwe ji xiyanetên herî giran dûr bixînin.

Pêngava civakî ya herî dawî ya ku Kurdan pêş xistiye, yek ji hebûnên civakî yên herî qedîm ên dîrokê ye, helwesta PKK'ê ya bi pêşengiya Rêber Apo ye. Rastiya ku ev der li dijî feraset û siyaseta qirker a gerdûnî ya li Kurdistaneke parçebûyî ye, taybetmendiyên cuda li wê zêde dike. Tevî desthilatdarên Kurd ên ku nekarîn hevkariyê bi ser bixin û bibin netewe dewlet, gelê Kurd bi PKK'ê re pêngava herî cidî ya neteweya demokratîk avêt. PKK’ê bi teorî û pratîka neteweya demokratîk ku pêş xist, him li Kurdistanê him jî li cîhanê dest bi pêvajoya hilweşandina pergala netewe-dewletê ya di dîrokê de kir.

PKK û Kurd ketine pêvajoya neteweya demokratîk, ev rastiyek e ku nayê nîqaşkirin. Civakên eşîrî û qebîle yên Kurd ên berê îro dîsa bi Rêber Apo û PKK’ê re ketine nava avahiyeke neteweya demokratîk ya ku ne dewlet e. Helbet vê pêşketinê ne tenê lehengên gel di nava xwe de afirand, di heman demê de rastiya gelê qehreman ku li dora van lehengan hatiye teşekirin jî derxist holê. Çawa ku Rêber Apo ji bo gelê Kurd PKK weke serdemeke nû ya lehengiyê pênase kir, Pêngava 15’ê Tebaxa 1984’an jî weke pêngava lehengiya gel nîşan da.

Pir eşkere ye ku lehengî û mêrxasiya Kurd a ku di dîrokê de di şerê yek bi yek de têk neçûye,  bi xeta gerîlayên fedaî û bîrê, bûye qehremaniyeke gel. Newroz a ku di şexsê Kawayê Hesinkar de bûye qehremaniya Kurd a herî berbiçav, bi Kawayê Hemdem Mazlûm Dogan re bûye yek, qehremaniya gel a netewebûna demokratîk a Kurdan ava kiriye. Vê xeta qehremaniya hemdem bi fermandar Egîd re ketiye nav gerîla û wekî artêşa qehremanên gelên Kurd, gerîlayên Kurd bi pêş ketine. Bi vî awayî di şexsê Mazlûm Dogan û Mahsûm Korkmaz de lehengên gelê Kurd ên nû derketin holê û hefteya çaremîn a Adarê ji bo Kurdan bû “Hefteya Qehremaniyê.”

Eşkere ye ku di vê diyalektîkê de gel lehengên xwe diafirîne, hêza gerîla ya leheng jî gelek nû yên leheng diafirîne. Têkiliya gerîlayên azadiyê û neteweya demokratîk a Kurd jî bi vî rengî ye. Gerîla, lehengê gelê Kurd a nû ya li ser bingeha neteweya demokratîk pêş dikeve, civakeke bi tevahî nû, azad û demokratîk ava dike. Ev rewş naşibe dewletbûna ku li ser artêşbûnê teşe digire û netew-dewlet. Avabûna netew-dewletê bi tevahî zext, mêtingerî, yekdestî, nîjadperest, şovenîst, neteweperest, faşîst û qirker e, neteweya demokratîk a ku gerîla ava kiriye bi tevahî azadîxwaz, piralî û demokratîk e, li ser esasê azadiya jinê û ekolojiyê ye. Divê ev cudahî tu carî bi hev re neyên tevlihevkirin. Dîsa pêwîst e neteweya demokratîk a nû ya Kurd ti carî ji gerîla neyê veqetandin û were zanîn ku ev netewebûn bi hemû aliyên xwe li derdora gerîla ava bûye û bi tevahî li ser pîvan, rêgez, şêwaza jiyan û têkoşîna gerîla hatiye avakirin. Ji bo vê jî pêwîst e her tiştê ku ji gerîla qut dibe weke jirêketin were dîtin û li ser vê bingehê bi têkoşînê were sererastkirin.

Bi awayekî zelal tê dîtin ku Mazlûm Dogan û Mahsûm Korkmaz meşa lehengiyê ya ku di berxwedana çil salan de dest pê kiriye, îro bi xwe re bi deh hezaran lehengên gel derxistiye holê. Va ye keça leheng a welatparêziya Amedê Raperîn Amed û lehengê Botanê Fazil Botan, du neferên leheng ên vê tevgera lehengiya dîrokî ye. Ew du pêşengên qehreman in ku bi xeta azadiya Apoyî bawer kirine. Ew du xebatkarên şoreşa azadiyê yên kedkar in. Ew du derwêşên fedaî yên xeta Apoyî ne.

Di şexsê Fazil Botan de lehengiya dîrokî ya mêrê Kurd yê ku qet têk naçe xwe da der û esalet û şehrezayiya dîrokî ya jina Kurd a ku di şert û mercên herî dijwar de dizane jiyana azad biafirîne, di kesayeta Raperîn Amed de cih girt. Jin, ciwan û gelê Kurd wê van her du lehengan her tim rast fêm bikin, di her şert û mercî de bi serketî bişopînin, wan ji bîr nekin û di têkoşîna azadiyê de her tim zindî bihêlin.

Li ser vê bingehê em lehengên gelê xwe Mazlûm Dogan û Mahsum Korkmaz, Raperîn Amed û Fazil Botan bi rêzdarî û minetdarî bi bîr tînin. Di 1’ê Nîsanê de di heman demê de 15’emîn salvegera şehadeta lehengên me Nûda Karker, Ferhat Dêrsim û Halîl Dag e. Di 15’emîn salvegera şehadeta wan de em van lehengên pêşeng ên Botanê bi rêzdarî û minetdarî bi bîr tînin. Em di wê baweriyê de ne ku jin, ciwan û gelê Kurd wê her tim xwedî li van lehengên ku ew afirandine, rast fêm bikin û bi serketî bişopînin.

Çavkanî: Yenî Ozgur Polîtîka