Qada zilma pirhêlî ya yekrengiyê: Girtîgeh

Dewleta Tirk ku girtîgehan mîna amûra çewisandinê, pirnisandinê, radestgirtinê û vê tabloyê jî ji bo ku civakê bêhelwest bihêle bi kar tîne, van salên dawî ev rêça xwe hê bêhtir jidandiye.

Rewşa Awarte her çendî 17'ê Tîrmehê hatibe rakirin jî li girtîgehên Tirk hate mayindekirin. Li girtîgehan ku rejîma yek kesî, yek reng bi rengekî hişk xwe ferz dike, ji kincan, heta bi traşê, mîmariyê, cezakirinê hemû normên hiqûqî û mirovî hatine rakirin. Li girtîgehan ku kapasîteya wê bi giştî 40 hezar e, vexwarina avê jî bi problem e. 400 jê bi rewşa giran 1200 girtî nexweş in û nayên tedawîkriin, taloqkirina girtîgehê yan jî tedawî jî bi hevkariya saziyên dewletê tê blokekirin.

Girtîgehên ku hema hema berhema her serdemeke zextê ye, bûne ew qad ku desthilatdaran polîtîkayên xwe yên pirnisandinê lê pêk an3in. Bi daneyan li holê ye ku ji bo desthilata AKP'ê jî rewş ne cuda ye, zêdetir  bûye. Salên 2005-2015'an ku AKP ji bo van salan ji xwe re digot, ''Dema Hostatiyê'' hijmara girtiyan ji 55 hezarî çû 176 hezarî. Piştî Rewşa Awarte ya bi piştî şerê navxwe yê 15'ê Tîrmehê ev hijmar bû 246 hezar. Tirkiye bi vê hijmarê di nav welatên Konseya Ewropayê de bû yek ji wan welatan ku hijmara girtîgehên wê pir zêde bûne û hi nav hijmara zêde ya girtiyan de, li cîhanê kete rêza 8'an.

RÊJEYA TIJÎBÛNÊ 117 JI 100'Î ZÊDE BÛ

Li gorî Wezareta Dadê, heta 15'ê Gulanê 2018'an 246 hezar û 416 girtî li girt3igehan hene. Ji 2002'an û vir ve hijmara girtiyên li girtîgehê 4 caran li ya berê zêde bûye. Rêjya tijîbûnê ya li girtîgehan bûye 117 ji 100'î. Her wiha hijmara zarokên li girtîgehê jî 16 salan 51 ji 100'î zêde bûye û bûye 3 hezar û 85. Hijmara girtiyên jin jî li gorî daneyên heta 15'ê Gulana 2018'an bûye 19 hezar û 19, 375 ji 100'î zêde bûye.

GIRTIYÊN NEXWEŞ MEHKÛMÎ MIRINÊ NE

Li gorî daneyên Komeleya Mafê Mirovan (ÎHD) li girtîgehan 402 girtî bi nexweşiya giran in û tevahî 1200 girtiyên nexweş li girtîgehan hene.

Tirkiye îmzeya xwe li gelek peymanên mafê mirovan daye, weke Peymana Mafê Mirovan a Ewropayê, Danezana Gerdûnî ya Mafê Mirovan, Peymana Mafê Mirovan a Amerîkayê, Peymana Mafê Mirovan a Afrîkayê û li gorî xala 90'î ya Destûra Komara Tirkiyê, ''Peymanê navnetewî bi hikmê qanûnan in'' û derbarê van qanûnan, ''bi îdîaya ku li dijî Destûrê ne, mirov nikare serî li Dadgeha Destûrê bide'', li gel vê jî Tirkiye ti hikmê van peyman û qanûnê nîne.

TALOQKIRINA ÎNFAZÊ HATE BLOKEKIRIN

Bi ser de AKP şertê ''ji bo civakê divê ne taloke be'' ku 2013'an ji bo taloqkirina cezayê girtiyên bi nexweşiya giran di Qanûna Înfazê de pêk anîbû, binpê dike.  Parêzer Raziya Turgut ku têkilî mijarê ji ANF'ê re axivîbû gotibû, ''Bi Rewşa Awarte re têkilî rewşa nexweşên giran tiştek neguherî û bi ser de xirabtir bû. Rewşeke ku înfaz were taloqkirin li holê tine.''

YÊN KU BI TABÛTÊ HATIN TEHLÎYEKIRIN

Dewleta  Tirk ku beriya bi 2 mehan Koçer Ozdal bi rengekî ku dest û piyên kelepçekirî şande mirinê, duh jî Burhan Karatay ê 67 salî qetil kir. Burhan Karatay ku cenazeyê wî ji Girtîgeha Tîpa E'yê ya Gîresûnê hate derxistin, Endamê Meclîsa Şaredariya Bazidê ya DBP'ê bû, ev 3 sal û 10 meh in bi rewşa girtî dihate darizandin. Ji malbata xwe re gotibû, beriya bi 5 mehan ji rêveberiya girtîgehê re gotiye divê anjo bibe lê rêveberiyê ev asteng kiriye. Kurê Karatay, Ismaîl Karatay dibêje li gel hemû hewldanan jî daxwaza tehliye û bedanê hatiye redkirin

Ji dema ku Qanûna Înfazê guherî, 2013-2018'an navê hin girtiyên ku li girtîgehan mirin (li gorî hapistesaglik.com):

Burhan Karatay: 06.11.2018- Giresun Tîpa E- Krîza Dil

 

İbrahim Yılmaz: 11.10.2018- Erzeromî Tîpa E- Xwekuştin

 

Koçer Ozdal: 27.08.2018-Bafra Tîpa T-Pençeşêr

 

Nesrin Gençosman: 11.07.2018- Ordu – Zaturre

 

Zeki Guven: 01.07.2018- Sincan 1 No, F Tipi- Krîza Dil

 

İbrahim Halil Ozyavuz:  02.06.2018- xwekuştin

 

Halime Gulsu: 27.04.2018-Tarsus- sistemîk lupus eritematozus

 

Cemal Gurer: 25.04.2018- Xarpêt Girtîgeha Bi Ewlehiya Zêde- Pençeşêr

 

Ismail Arslan: 06.04.2018- Bandırma 1 Bo, Tîpa T- nexweşê giran

 

Huseyin Sarı: 2018- Akhisar E-Parkinson, Kalp, Hipertansiyon

 

Sefer Çaglar: 20.03.2018- Van Tîpa F- Xwe şewitand

 

Ahmet İncir: 16.03.2018- Amed Girtîgeha Vekirî, xwekuştin

 

Celal Şeker: 03.02.2018- Amed D- Krîza Dil

 

Abdullah Gulle: 22.01.2018-Gîresun Tîpa E- Cinayet

 

Murat Saat: 28.12.2017-Bandırma 2 No, Tîpa T- Krîza Dil

 

Abdurrahman Şen: 01.12.2017- Alanya Tîpa L- Şeker

 

Ahmet Kalaycı: 24.11.2017-Dinar Tîpa T- Îdîaya xwekuştin

 

Yılmaz Duruk: 18.11.2017-Mersin Açık- Edebgirtina diran

 

Cengiz Unver: 26.10.2017- Elmalı Açık- Xwîn rijiya ser mîde

 

Mehmet Ogur- 20.09.2017- Silifke Tîpa M- Pençeşêr

 

Ali Yamuç: 19.09.2017- Alanya L – Xwekuştin

 

Emre İregor: 17.08.2017- Denizli Tîpa T- Cinayet

 

Ahmet Tatar: 01.08.2017- Osmaniye 2 No, Tîpa T- Krîza Dil

 

Sinan Coşar: 20.06.2017- Konya E- Krîza Dil

 

Ahmad Abustef: Şeker

 

Mehmet Yıldızbakan: 27.03.2017- İskenderun M – Dil, şekir

 

Ali Ozer: 24.03.2017- Çorum L- Krîza Dil

 

Kenan Oner: 20.02.2017- Tekirdag F- Krîza Dil

 

Ulaş Yurdakul: 01.01.2017- Balıkesir Kepsut Girtî, Darp

 

Hasan Ekinci: 25.12.2016- Edirne F- Xwekuştin

 

Beytullah Akil: 11.12.2016- Şırnak Tîpa T- Xwekuştin

 

Unal Takmaklı: 29.11.2016- Menemen Tîpa T- Krîza Dil

 

Behçet Emdi: 19.11.2016- Karabuk Tîpa T- Xwekuştin

 

Burak Açıkalın: 09.11.2016- Kırıkkale F – Xwekuştin

 

İrfan Kızılaslan: 05.11.2016- Tokat Tîpa T- Xwekuştin

 

Hasan Hayri Alp: 19.07.2016- Sincan- Krîza Dil

 

Rıza Yıldırım: 04.06.2016-Bolu F- Bi xwîna ku rijiya mêjî

 

Alp Bugdaycı: 02.06.2016- Metris- Krîza Dil

 

Alpaslan gOkhan Demir: 30.05.2016- Bursa E – Xwekuştin

 

Erkan Aydogan: 30.05.2016- Aliaga Açık- Krîza Dil

 

Ferhat Sarıhan: 04.05.2016- Oltu Tîpa T – Damarê mêjî xitimî

 

Ramazan Beyazpirinç: 20.02.2016- Astengkirina tedawiyê

 

Haydar Durmaz: 07.02.2016- Kurkçuler F Tipi – Xwekuştin

 

Ahmet Yucel: 01.2016- Hacılar Kırıkkale- Krîza Dil

 

Hasan Ozdemir: 25 Kanûn2015- Erzerom Açık- Krîz Dil

 

Cemal Ozkan-16 Kanûn2015- Rize Kalkandere Tîpa L- Xwîn çû ser mêjî

 

Hasan Ertugrul: 23 Cotmeh 2015-  Manîsa Tîpa E – Zaturre

 

Huseyin Dinç: 15 Cotmeh 2015- Krîza Dil

 

Seferi Cesim: 15 Tebax 2015- Ji têrnekirina kezeba reş

 

Mahmut Altun: 8 Tîrmeh2015- Krîza Dil

 

Rıza Kazıcı: 16 Hezîran2015- Kandıra Tîpa T – Enfeksiyon

 

Dursun Çadır: 18 Gulan 2015- Kayseri Girtî- Krîza Dil

 

Hasan Vural: 16 Gulan 2015- Erzerom Tîpa E-

 

Kuling Sevilgen: 14 Adar 2015 -Bandırma T- Krîza Dil

 

Sadık Tezel: 06 Adar 2015- unye Tîpa M- Gurçik

 

Abdulsamet Çelik: 10 Sibat 2015 – Sincan F- Losemi

 

Mehmet Canpolat: 12 Çile 2015 – Kandıra 1 F- Pençeşêr

 

Abdulmecit Aslan: 8 Çile 2015 – Siirt / Metris- Pençeşêr

 

Aram Akyuz: 2014- Hacılar Kırıkkale- Krîza Dil

 

Lutfu Taş: 31 Kanûn2014 – Amed Tîpa D- Kapa Krizi

 

Haşem Arduçlu: 31 Kanûn2014 – Sêrt E- Krîza Dil,

 

Osman Harbutoglu: 11 Cotmeh2014 – Balıkesir L- Pençeşêr

 

Ramazan Ozalp: 9 Cotmeh 2014 – Êlih- Tûmora mêjî

 

Celal Kılıçarslan: 1 Cotmeh 2014 – Agirî M- Bi xwîna ku rijiya mêjî

 

Hasan Turan: 8 Tebax 2014- Unye Tîpa M- Pençeşêr

 

Yaşar Dere: 2 Îlon 2014 – İzmir Şakran- Krîza Dil

 

Şehmus Yetek: 13 Tîrmeh2014 – Amed Tîpa D - Pençeşêr

 

Murat Ozenalp: 1 Gulan 2014 – Mamak- Bi xwîna ku rijiya mêjî

 

Seyithan Taşkıran: Çile 2014 -Bedlîs Tîpa E- Krîza Dil

 

Hasan Kaya: 10 Cotmeh2013 - Çewlik Tîpa M- Krîza Dil

 

Gurgin Kurt: 21 Gulan 2013 – Ahlat- Bi xwîna ku rijiya mêjî

 

İrfan Eskibag: 6 Gulan 2013 -Sincan – Pençeşêr

 

Zubeyir Babat: 19 Nîsan 2013 - Kırıklar 2 No F- Krîza Dil

 

Hacı Nasır: 25 Adar 2013- Gumuşhane E – Pençeşêr

 

Livaze Ç.: 27 Kanûn2012 -Bursa- Krîza Dil

 

Şehabettin Yucel: 9 Sibat 2013 – Ermenek.

PROJEYA BÊNASNAME KIRINÊ: TTE

Weke ku tê zanîn desthilata AKP'ê 2004'an Kincên Yek Reng bi guherînekê anîbû û piştre vekişandibû. Dema Rewşa Awarte gelek caran behsa kincên yek reng hate kirin, nûçeyên ku Wezareta Dadê li gorî rengên kincan qumaş jî xwestiye. Sepana kincên yekreng bi Biryarnameya Di Hikmê Qanûnan de, ya bi hijmara 696'an hat, piştre ji bo ku rêziknameya hewce nehat weşandin dest pê nekir lê her wiha nehatiye rakirin jî. Her çendî sepanînê dest pê nekiribe jî heta ku BHQ'ya bi nimroya 696'an betal nebe, wê rewşa wê tim şîlo be. Yek ji xala girîng a yasayê ew e ku wê vê li ser girtiyên ku cezayê wan teqez nebûyî jî ferz bikin.

Yek ji berxwedêrên girtîgehê yê dema 12'ê Îlonê H.Sel3im û Oya Açan ji ANF'ê re li ser vê mijarê axivîbûn û gotibû, ''Armanca sereke ew e ku li bara zordariya faşîst em li ber wan xwe bitewînin. Ne tenê dixwazin ên girtîgehan radest bigirin, di şexsê wan de, dixwazin bibêjin civakê, ''li dijî hêz û vîna me kesek nikare bisekine, li ber xwe bide''. Ji bo vê jî vejandina vê ferkizinê ti  cihêtiya xwe ji faşîzma 12'ê Îlonê tine.''

MUXALEFETA DEMOKRATÎK BIRYARDAR E

Li dijî kincên yek reng HDP, ÎHD, KESK, EMEP, Bûroya Hiqûqê ya Çewisandiyan, TÎHV, SODAP, Partiya Şoreşger, 20 sazî û partiyên demokratîk bi hevparî daxuyanî dan li ser û gotin:

*Ev amûra deqkirinê ye. Tê xwestin ku girtiyan bi rengê 'sûcdar' deq bikin.

*Tê xwestin ku li wan girtiyan jî bikin ku darizandina wan didome û li gorî Destûrê ev ne sûcdar in. Ev, ji bo 60 hezar girtî binpêkirina karîneya bêgunehiyê ye.

*Di navbeyna girtiyan de cihêtiyeke kategorîk tê kirin û ev binpêkirina qedexeya cihêkariyê ye.

*Armanca dike ku mirov bênasname bike, biçewisîne, binpêkirina qedexeya tehde û êşkenceyê ye.

*Girtiyên ku vê ferzkirinê qebûl nekin qedexeya serdanê li ser wan datînin, wan dixin hucreyan.

*Cezayên disîplînê yên li ser hev dibe sedem ku înfaza giriyan bişewite û mafê tehliyeya bi şer ji dest wan tê standin.

*Girtiyên ku vê ferzkirinê qebûl nakin, ew maf ji dest wan têne standin ku wan dernexînin dadgehê û bêyî ku wan derxînin ddgehê li ser wan dikarin biryarê bidin.