Amadekariyên hilbijartinê yê Partiya Demokratîk a Gelan (HDP) a Wanê ku di hilbijartinên giştî û herêmî de rêjeyek mezin a dengan bi dest xist, dewam dike.

Li Wanê di sala 2019’an de hejmara hilbijêran 652 hezar û 809 kes bû, di sala 2022’an de jî hejmara hilbijêran derket 685 hezar û 991 kesan.

Berpirsê Hilbijartinê yê HDP'ê Oner Yîgît têkildarî xebatên hilbijartinê ji ANF'ê re axivî.

Yîgît diyar kir ku nêzî salekê ye xebatên xwe yên teknîkî û qadê didomînin û got ku di çarçoveya xebatên nobedarên sindoqan û rêziknameyên nû yên qanûnî de dema xebatên qadê û perwerdeyê de zêdetir agahî jê hatine girtin. Yîgît wiha got: “Ji ber ku pergalên hilbijartinê rasterast bi rêgezên pêşbaziya demokratîk ve girêdayî ye ku di rêveberiya welat û rêveberiyên herêmî de ji gel desthilatdariyê werbigirin, em hêvî dikin ku xebat di çarçoveyek demokratîk de bin. Tişta ku li Tirkiyê sosret e ew e ku tevî hemû nîqaşan jî di gelek mijarên girêdayî qanûna hilbijartinê de lihevkirineke berfireh pêk nehatiye. Bi rastî, mirov dikare bibêje ku pergalên hilbijartinê veguheriye panelek ceribandinê. Ji bilî vê, Tirkiye bi sîstemên cuda yên hilbijartinê ku heta niha pêk aniye, laboratûwareke gelek dewlemend e. Lê belê, vê laboratûwarê nekariye pergala rastîn bigire. Bi gelemperî, hilbijartin tê wateya di nava gelek vebijarkê de divê tiştek were hilbijartin. Bi gotineke din, sedemên sereke yên tengezariya aborî-siyasî li Tirkiyeyê hilbijartin û sîstemên hilbijartinê ne.

BINGEHÊ REWABÛNÊ HILBIJARTIN E

Yîgît bal kişand ser wê yekê ku piştî salek an jî hilbijartinek pêşwext dê alozî û dubendî bi xwe re bîne û got ku çavkaniya desthilatdariya îdarî û bingeha rewabûna rejîmên demokratîk hilbijartin in. Yîgît axaftina xwe wiha domand: “Ji ber vê sedemê armanca hilbijartinên parlementoyê yên di demokrasiyên pirpartî de, beriya her tiştî ew e ku kîjan partî ji bo demeke diyar welat bi rê ve bibe, bi gotineke din wê hikûmet kîjan partî yan jî partîyan ava bike; Ji bo diyarkirina rêveberiyê kîjan partî yan jî partîyan wê weke muxalefet tevbigerin. Carinan ev yek wekî ku tê hêvî kirin pêk nayê. Di nimûneyê de piraniya hilbijêrên li Tirkiyeyê rayeya muxalefetê dane HDP’ê. Lêbelê partiyeke din a siyasî ya ku herî zêde deng girtiye AKP’ê guh nade wê.”

LI DIJÎ PERGALA HILBIJARTINÊ BÊBAWERÎ HEYE

Yîgît destnîşan kir ku hilbijartinên pêşwext di nav gel de ji gelek aliyan ve ji bo siberoja demokrasiya li Tirkiyeyê weke bendê tê îfadekirin û wiha got: “Sedema yekem a vê yekê naveroka guhertina destûra bingehîn e ku bi referandûma 16’ê Nîsana 2017’an hat qebûlkirin. Hemû maddeyên guhertinê ku fikarên mezin li ser rejîma siyasî ya Tirkiyê anîne ziman, piştî hilbijartinan ketin meriyetê. Paşê, taybetmendiyeke din a hilbijartinên 24’ê Hezîrana 2018’an, belavbûna daneyan li ser xirabûna lihevkirina li ser hilbijartinan li Tirkiyê ji sala 1950’an û vir ve û zêdebûna nîgeraniya li ser ewlehiya hilbijartinan e. Bi taybetî biryara YSK'ê ya qebûlkirina dengên bê mohr, ku di referandûma 16'ê Nîsanê de zagona vekirî binpê kir, bû sedema fikaran. Baweriya dengderan bi sîstemên hilbijartinan êdî li şûna bêewlehiyê hatiye. Em hêvî dikin ku fikarên li ser ewlehiya hilbijartinê bên çareserkirin û hilbijartin li ser bingeheke demokratîk pêk were.”

GUMANÊN WÊ HILBIJARTIN NE ADÎL Û EWLEDAR BIN HEYE

Yîgît anî ziman ku sedema sereke ya gumanên ku wê hilbijartin ne adîl û ewledar bin, guhertina zagonan e û wiha got: "Ji bo ku rayedar edaleta hilbijartinê xera nekin, bi guherîna ku hat kirin re dê salek zagona hilbijartinê neyê pêk anîn. Di Destûra Bingehîn de Wezaretên Navxweyî (Mal, Edalet û Veguhastinê) hatin destnîşankirin. Ewlehiya hilbijartinê û edaleta hilbijartinê ku ji bo paşeroja demokratîk a Tirkiyeyê pir girîng in, her roja ku derbas dibe girîngtir dibe. Di demên pêş de divê civînên partiyên siyasî yên bi navê ‘Ewlehiya Hilbijartinê û Edaleta Hilbijartinê’ bi awayekî girseyî bên lidarxistin.”

DIVÊ BENDA JI SEDÎ 7 BÊ RAKIRIN

Yîgît diyar kir ku guhertinên di 'Qanûna Hilbijartinê' de li gorî makeqanûnê herî kêm piştî salekê dikarin bên pêk anîn û got, "Lê belê bi xaleke demkî ya ku li pakêta guhertina destûra bingehîn hat zêdekirin, biryar hat girtin ku ev pîvan di qanûna bingehîn de neyê sepandin. Divê bi tundî were bibîrxistin ku di esasê xwe de erka dewletê (ji ber vê yekê nûnerên wê yên herêmî) ye ku hilbijartinan di hawîrdorek ewle de pêk bînin. Li gorî prensîba nûnertiya adil a di Destûra Bingehîn de, polîtîkaya destûrî ya ku diyar dike ku prensîba dengên wekhev ku bûye yek ji bingehên bingehîn ên makezagonê, heta ku benda ji sedî 7’ê ji bo hemû partiyan neyê rakirin, wê zirarê bibîne.”

GELÊ ME JI BO HER ŞERTÊ HILBIJARTINÊ AMADE YE

Yîgît wiha dawî li axaftina xwe anî; “Hema bêje bi temamî ketine ber propagandaya partiyek û namzetê serokkomariyê. Ji xeynî Ajansa Anadoluyê hema bêje hemû ajans hatin girtin, bêyî ku bê manîpulekirin encamên hilbijartinê ji hilbijêran re bên şandin. Çawa ku di sîstemeke siyasî de ku şert û mercên herî kêm ji bo serweriya qanûnê nayên bicihanîn, ne mimkûn e ku behsa hilbijartinên demokratîk were kirin, em dikarin bibêjin ku di rejîmek ku garantî lê nîne de jî şert û mercên herî kêm ji bo demokrasiya fermî pêk nayên. Em weke HDP’ê li hemberî hemû xebatên hilbijartinê û dijberiyên ku çêdibin, em hewl didin amadekariyên xwe bi biryardarî biqedînin. Hilbijartin di wextê xwe de be yan pêşwext be, gelê me di her şert û mercî de amade ye.”