Cîgirê Serokê Giştî yê Partiya Nifşa Vînê ya Misrê û Parlamenterê berê Recep Hîlal Hemîda têkildarê siyaseta Tirkiyê ya li Sûriyeyê û têkiliyên wê ya bi Îsraîl re ji ajansa ANF’ê re axivî. 

Siyasetmedarê Misrî Hemîda, behsa xetereyên destwerdana Tirkiyeyê ya ji bo xaka Sûriyeyê kir û destnîşan kir ku Tirkiye bi awayekî eşkere dixwaze di bin navê komên îslamî de destwerdanê li karûbarên welatên Ereb bike û herêmê kontrol bike.

Berfirehiya hevpeyvîna li gel Cigirê Serokê Giştî yê Partiya Nifşa Vînê ya Misrê Recep Hîlal Hemîda bi vî rengî ye:

Di heyama derbasbûyî de we di zêdetirî gotarekê de bal kişandiye ser xetereya destwerdanên rejîma Tirkiyê ya li ser Bakur û Rojhilatê Sûriyê. Gelo xeteriyên ku hûn behsa wê dikin çi ne?

Divê kesek ango Erebek ku girêdayî welatê xwe be, destwerdana welatên din ên derve di karûbarê welatên Ereb ango navxweyî de qebûl neke. Ji ber ku her gel berpirsê rêveçûna karûbarên nav welatê xwe ye. Tiştê ku ev demeke dirêje dewleta Tirkiyê dike, ew e ku bi israr bi awayekî eşkere dixwaze di bin navê Îslamiyetê de destwerdanê li karûbarên welatên Ereb bike. Sedema fikarên min ew e ku desthilatdariya niha li Tirkiyeyê xwedî mîrateyeke îdeolojîk e.

Mebesta we ji mîrateya îdeolojîk çi ye?

Mînak Tirkiye hewl dide daxwazên komên weke Îxwan û armancên wê yên gihandina desthilatê li hemû welatan, pêk bîne. Erdogan di heman demê de dixwaze rastiya heyî ya li van welatan bênavarok ango bêcewher bike, ji rastiya wê ya heyî dûr bixe. Em ji bîr nekin ku Erdogan berê di partiya Erbakan de (Serokwezîrê berê yê Tirkiyê ku girêdayî tevgera Îslama siyasî ye) serkirdeyekî navdar bû. 

Mijara duyemîn jî baweriya mutleq a serkirdayetiya Tirkiyê, ew e ku erkên mîrateya Osmaniyan bi cih bînin. Ew bawer dikin ku împeratoriya Osmanî di Şoreşa Ereban de bi destê miletê Ereb têk çûye. Ji ber vê yekê dewleta Tirk ji bo xwe vê serdemê weke firsend dibîne û ji bo mîrateya Osmaniyan vegerînin û li welatên Ereb serweriya xwe ava bikin, her tiştî dikin. Bi taybetî hewl tê dayîn li Sûriyeyê û Iraqê ev yek bê pêkanîn. Niha li Deriya Sor, Somalê, Esyopiya, Lîbiya û li Sûdanê berfireh dibe û ev yek nayên veşartin. Lê belê xaleke girîng heye.

Kesên ku geşedanên 15 an jî 20 salên dawîn dişopînin, nikarin hewldanên dewleta Tirk ên ji bo destwerdana li peravên Derya Spî û pêşbaziya ewlekariya xwe ya neteweyî û stratejîk bi dewleta Misrê re, paşguh bikin. Her wiha em nikarin ji bîr bikin ku Tirkiye di nava dewleta Lîbyayê de piştgirî da gelek komên terorîst, armanca vê jî kontrolkirina desthilatdariya li Lîbyayê bû, avakirina baregehên leşkerî û bidestxistina berjewendiyên aborî ye. 

Di van demên dawîn de jî em dibînin ku destwerdanê di têkiliyên Esiyopiya û Somalî de dike û hewl dide li vê herêmê, bi taybetî Kevana Efrîqayê, ji bo bidestxistina berjewendiyên jeopolîtîk ji xwe re cihekî peyda bike. Ev tevger bandorê li cîhana me ya Ereban dikin, bi taybetî jî li ser Misrê.

Em biçin ser mijara Sûriyeyê, nêrîna we di destwerdanên Tirkiyê ya li ser Sûriyeyê çi ne?

Eger em behsa mijara Sûriyeyê bikin, pirsa sereke ya ku derdikeve pêşberî me ew e ku çi dihêle dewleta Tirk destwerdanê di karûbarên dewleta Sûriye ya Ereb de bike? Dewleta Tirk dewleteke serwer e û taybetmendiya wê yên bi gelek pêkhate û arasteyên xwe yên etnîkî hene. Banga Tirkiyê ya ji dil û can ji Sûriyê re bi tevahî pûç û vala ye. Pêwîstbû hêzên xwe yên ku li nêzîkî bajarê Kobanî kom kiribûn vekişandaya. Her wiha êrîşên xwe yên dubare li ser Bakur û Rojhilatê Sûriyê rawestîne, bi taybet êrîşên li ser gelên Kurd.

Erdogan bi şev û roj behsa kiryarên ku Îsraîl li dijî gelê Filîstînê pêk tîne, dike. Lê Erdogan bi xwe fermana komkujiyan dide û bi destê çeteyan êrîşê niştecihên herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê dike. Kiryarên xwe nabîne. 

Bi rastî, Receb Tayyîp Erdogan di helwesta xwe de ne rast e. Li cihê ku berê hêzên xwe yên leşkerî, balafir û topan ji bo parastina xaka Filîstînê bikira tevgerê, dişîne Sûriyeyê. Helwest raberkirin bi vî rengî nabe. Pêdiviya gelê Filîstînê ne bi xwarin û vexwarinê, pêdiviya wê bi parastinê heye. 

Têkiliyên Tirkiyê yên aborî, bazirganî û siyasî bi Îsraîlê re hene. Ji ber vê tenê di axaftinan de dibêjin ku ew gelê Filîstînê diparêzin. 

Armanca Tirkiyê ya sereke gelê Sûriyê ye. Mafê gelê Sûriyeyê binpê dike. Tirkiyê bi awayekî rasterast bi Îsraîlê re tevdigere. Recep Tayyîp Erdogan bi xwe re di nava nakokiyan de ye. Bi xwe re ne lihevhatî ye, fikrên wî  bi nakok in. Nexweşiya şîzofreniyê pê re ye. Di mijara Îsraîlê de divê em bi ti gotinên wî bawer nekin.