Çapemenî û derdorên Tirk ên nêzî desthilatê, pêşketinên li Sûriyeyê ji bo xwe veguherandin rewşeke serketinekê. Her wiha bi valatiyên ava bûne û guhertina hevsengiyan re dixwazin SDG'ê biqedînin û mijara Kurdan bigirin. Em dikarin bibêjin ku di mijara Kurdan de hişê wan sekiniye. Gelo yên ku dibêjin "Kurd û Tirk xwişk-bira ne, hezar sal in em bi hev re dijîn" ji bo ku Kurd bên kuştin ewqasî kêfxweş dibin? Gelo rewşeke asayî ye ku bi vî rengî nêz bibin? Yên ku vê tînin bîra mirovan û lêpirsîn dikin, li hewirdorê naxuyên.

Li Tirkiyeyê her çend hejmar tam neyê zanîn jî, nifûseke Kurd a digihêje bi deh mîlyonan heye. Ev Kurd bi gelê Tirk re bi hev re dijîn. Bi hev re li dibistanan dixwînin, di leşkeriyê de xizmetê dikin, di cîhana kedê de dixebitin. Gelên ku bi hev re dijîn çawa dikarin vê zext û perçiqandina li dijî hev qebûl bikin? Ma ji bo klîka şer a ku felaketên mezin li dijî Kurdan birêxistin dike, çawa dibe wesîle? Ev pirs dikarin werin zêdekirin. Dema ku mirov bi çavê kesên ku haya wan ji dîrokê heye û hurmetê nîşanî hebûna gelan didin li bûyeran dinêre, mirov dibîne rewşeke ku hişê mirov nagire dertê holê.

Kurdan çi bi dewleta Tirk kirine, çi senaryoyên karesatê kirine yan jî di nav de hene? Tiştekî bi vî rengî nîne. Kurd di navbera çar dewletan de hatiye parçekirin û îradeya wan tine hatiye hesibandin. Rastî asîmîlasyoneke sîstematîk hatine. Di vî alî de Kurd gelekî maxdûr û gelekî bindest e. Tişta ku dixwazin ew e ku hebûna wan bê qebûlkirin û îradeya wan li ber çavan bê girtine. Ti dewletî parçe nekirine. Di rewşa heyî de nabêjin em ê dewleteke cuda ava bikin. Îradeya xwe ya jiyana bi hev re ya gelên ku bi hev re dijîn, nîşan didin. Aştî û demokrasiyê dixwazin. Vê yekê ne tenê ji bo xwe, ji bo gelên herêmê jî diparêzin. Gelo ji bo van daxwazan ewqasî dijminahî û êrîş hewce dike?

Yên dibêjin, "Ev hezar sal in em bi hev re dijîn, Kurd û Tirk xwişk-bira ne" li Sûriyeyê senaryoyên karesatê yên herî giran li dijî Kurdan dikin û pêk tînin. Çapameniya Tirk û rêveberên wan bi devekî biken serketina SMO’yê pîroz dikin û ji wan dixwazin ku zêdetir êrîşî kurdan bikin. Komên ku weke SMO tên pênasekirin, kî ne? Hêzeke ku ji DAÎŞ’ê û El Qaîdeyê hatiye avakirin e. Nav û amblemên wan hatine guhertin. Gelek kes di nava wan de hene ku ji welatên cuda hatine û tevî bûyerên talan û hovîtiyê bûne. Efrîn talan kirin û di paqijiya etnîkî de rol lîstin. Di raporên NY û saziyên din ên mafên mirovan de eşkere dibe ku gelek sûcên şer kirine. Mîna ku tiştek bi vî rengî nebe, çapemenî û rayedarên Tirk wan kirin qehremanê xwe. Yekane sedema vê yekê jî ew e ku wan li dijî Kurdan bi kar bînin û hê bêhtir êrîş bikin.

Rêgeza rêveberiya Erdogan a sereke “Bila Kurd nebin xwedî tiştekî, hema bila cîhan hemû bişewite, ne xema wan e.” Ma pêwîst nake ku çapemeniya Tirk, derdorên siyasî û hêzên demokrasiyê vê rewşê lêpirsîn bikin? Parastina SMO û hêzên ku sûcên giran pêkanîne, ma qey karê Tirkiyeyê ye? Ji ber êrîşên li ser herêmên Kurdan û rêveberiya xweser pîrozbahiyan li dar dixin. Ketine qeyrana ku "Divê kurd tu carî ji rewşê sûdê wernegirin, em wan tine bikin, hê zûtir tine bikin."

Ji ber ku HTŞ'ê dest daniye ser desthilatdariyê, rêveberiya Erdogan pareke mezin dide xwe. Bi vê yekê re dixwaze vê rastiyê li welat bike amûreke xurt a hilbijartinê û dixwaze mûxalefetê bifetisîne û bike ku mirov birçîbûn û xizaniyê ji bîr bikin. Erdogan ji bo heta mirinê li ser desthilatdariyê bimîn li benda firsendekê ye û dema ku firsend bi dest dikeve heta dawiyê bikar tîne.

Gelên Tirkiyeyê wê kengî ji nava vê zîhniyetê derkevin û rastiyan bibînin? Li ber serê we rejîmeke mîna Talîbanê bi cih bibe, bi rastî ma qey dê di berjewendiya we de be? Li herêmê hevsengî zû guherî. Pêşketinên ku nedihat hêvîkirin pêk hatin. Rûsya û Îran li Sûriyeyê bêbandor bûn. Û niha jî Îsraîl berê xwe dide Sûriyeyê. Gelek hedefên stratejîk tên bombekirin. Îsraîl dibêje ku ew bi pêşbîniyan tevdigere û naxwaze rejîmeke xurt ya paşerojeke tarî li ber deriyê wê ava bibe. Tu kesî Erdogan û derdora wî û HTŞ jî di nav de, nerazîbûneke cidî nîşanî vê yekê nedane. Niha Iraq û Îran di rêzê de ne. Gelo Tirkiye di vê mijarê de bi DYE û Îsraîlê re jî têkildar e? Ji ber Erdogan ewqas tevlî meseleya Sûriyeyê bûye û destûr jê re hatiye dayîn, dê di berdêla wê de tiştek nebe gelo?

Rêveberiya Erdogan, berê çeteyên SMO’yê dide Kurdan û dixwaze Kurdan biperçiqîne. Bêguman ev bi serê xwe nikarin bikin. Dewleta Tirk rasterast şer koordîne dikin û desteka hewayî didin. Bi vê jî têr nabin. Bi berdewamî hewl didin Erebên li herêmên Rêveberiya Xweser provoke bikin, herêmên Rêveberiya Xweser tevlihev bikin û bêîstîkrariyê ava bikin. Ji bo niha jî vê yekê weke aliyê herî qels ê rêveberiya xweser dibîne û giraniya xwe daye vê. Lê belê li gelemperiya cîhanê gelek derdor bang dikin ku dawî li şîdetê bê anîn û şer bidawî bibe. Lê li aliyê din Tirkiye hewl dide herêmên herî biîstiqrar û xweseriya demokratîk têk bibe, Kurdan biperçiqîne û îradeya wan ji holê rake. Di mijara hebûna Kurdan de hişk in. Ew sînoran nas nakin. Ji bo wan wekheviya gelan, pîvanên hiqûqî û exlaqî ne xwedî qîmet e.

Li Sûriyeyê nûçeyên komkujî û êrîşên tolhildanê yên li dijî Elewî, Kurd, jin û dîlgirtiyan dest pê kirin. Ne zehmet e ku mirov texmîn bike ku bûyerên pêk hatine, ji ya ku nîşan dide zêdetir e. Bi vê zîhniyetê re Sûriyeyeke demokratîk û bi biryar dikare bê avakirin?

Bi kurtasî biryarên wan ên ji bo Kurdan qirkirin û tinekirine. Ji bilî vê, hevokan saznakin. Di serî de gelê Kurd û hêzên demokrasiyê divê hesab bikin ku Sûriye ber bi pêvajoyeke hîn nediyar û tarî ve diçe. Kî dixwaze çi bike, bêyî ku dereng bimîne divê derbasî pratîkê bike.

Çavkanî: Yenî Ozgur Polîtîka